Madaxweynihii hore ee ku meel gaarka ah, ee laybeeriya Dr Amos Sawyer oo geeriyooday
Dr. Amos Claudius Sawyer, oo ahaa nin laga yaabo in uu ka masayri karo isgoysyada dhinacyada kala duwan ee taariikhda Laybeeriya laga yaabo in uu noqdo mawduuc cilmi-baaris ah sannadaha soo socda, ayaa dhintay. Wuxuu ahaa 76.
Sida laga soo xigtay ilo ku dhow qoyska, Dr. Sawyer wuxuu u dhintay wadnaha oo istaagay magaalada Maryland ee dalka Mareykanka, isagoo ka badbaaday laba qaliin oo maskaxda ah. Waxa uu hadda ka soo laabtay Cusbitaalka Talaadadii, Febraayo 16, markaasoo, maalintii xigtay, uu qaatay neeftiisii u dambaysay.
Dr. Sawyer wuxuu ahaa aqoonyahan Liberian ah, dhaqdhaqaaqe iyo siyaasi. Waxyaabihii ugu muhiimsanaa ee shaqadiisa xamaasadda leh waxaa ka mid ahaa u adeegida dalkiisa, Laybeeriya, isagoo ahaa Madaxweyne ku meel gaar ah 1990 ilaa 1994. Taas ka hor, wuxuu u tartamay duqa magaalada Monrovia, caasimadda qaranka, isagoo ah musharax madax banaan. Dr. Sawyer wuxuu ahaa xubin aasaase ah oo ka tirsan Dhaqdhaqaaqa Caddaaladda Afrika (MOJA) wuxuuna sannadkii 1983 aasaasay Xisbiga Dadka Laybeeriya. Aqoon ahaan, wuxuu ka soo shaqeeyay borofisar cilmiga siyaasadda ka dhiga Jaamacadda Liberia. Bishii Disembar 1980-kii, waxaa loo magacaabay Hormuudka Kuliyadda Cilmiga Bulshada iyo ku-simaha agaasimaha Jaamacadda.
Wareysi gaar ah oo uu la yeeshay Dr. Sawyer bishii Noofambar 2021, wuxuu u sheegay The Daily Observerhat inuusan markii hore qorsheynin inuu galo adeegga dowladda. “Waxaan rabay inaan noqdo aqoonyahan. Dadka aan u bogay koray waxay ahaayeen dad ku xeel dheer arrimaha bulshada. Laakiin waxaan rabay inaan wax baro. Dadka sida Ernest Eastman waxay ahaayeen dad aan eegi jirnay,” ayuu yidhi.
“Kuwa aanu raacnay waxay ahaayeen dad aftahan ah oo dareen qarannimo leh. Waxa aad ka arki kartay hab-dhaqankooda guud iyo sida ay isugu koobeen, si dhab ah.
“Taasi waa nooca jihada aan ku soo koray. Laakiin xirfad ahaan, waxaan rabay inaan noqdo borofisar jaamacadeed. Waxaan joogay dugsiga wakhti dheer iyo laga yaabee in dheer oo igu filan si aan ugu shaqeeyo shahaadada qalin-jabinta.
Si kastaba ha ahaatee waxa uu xusay in ay ahayd waxa uu ugu yeedhay “xilligii adeega iyo edaabta” ee ku sifaysnaa korintiisa.
Wuxuu ku dhashay Juun 15, 1945 Haabiil iyo Sarah Sawyer, Amos wuxuu horeyba ugu lahaa hidde-sideyaashiisa isku-dhafka qiyamkooda. Waxaa loo magacaabay awoowgiis hooyadii, Caamoos; iyo Kalawdiyos, ka dib boqorkii Roomaanka. Abel Sawyer, Amos aabbihii, wuxuu ahaa katoolik adag.
“Hooyaday waxay ahayd macalin dugsi, edbin adagna way jirtay. Dugsiga ka dib waxa aanu ku qasbanahay in aanu muujino waxa aanu ku samaynay dugsiga maalin kasta.”
Isaga oo ka soo jeeda saf dheer oo qareenno ah oo ka socda dhinaca hooyadiis ee qoyska, Amos aabihiis, dhanka kale, wuxuu ahaa cashuurqaade.
“Isku-dhafka ayaa xoogaa saameyn ah igu yeeshay,” ayuu yiri. “Waxa aan ka bartay waxa ay ahayd muhiimadda ay leedahay adeegga bulshada iyo muhiimadda ay leedahay in isla xisaabtanku uu u leeyahay adeegga bulshada.
“Aabahay waxa uu doomo kaga gudbi jiray webiga Sinoe, isaga oo ka qaadi jiray cashuuraha buulasha. Sinoe markaas wax baanan ah ma lahayn. Shirkadda Dutch OAC iyo Shirkadda Jarmalka waxay ahaayeen ilaaliyaha lacagaha dawladda ee Sinoe wakhtigaas.
“Taasi waxay ahayd horraantii 1950-kii. Aabahay waxa uu ka soo noqon jiray cashuur ururinta lacagtan faraha badan, wakhtigaas waxa uu ku jiray gasacadaha gaasaska. Markaas waxay ahayd shilimaad. Aniga iyo walaalkay waxa aanu ku qasbanahay in aanu ilaalino gasacadaha shilimaadka ah. Waxaan is-beddeli jirnay Sabtida ilaa subaxda Isniinta.
“Aabahay wuxuu noo sheegi lahaa: ‘Tani waa lacag dawladeed. Labadiinaba, qof ayaa lacagtan dhawri doona saacado yar, ka kalena, isna wuu iman doonaa oo lacagta ilaalinayaa.
“Taasi waxay abuurtay laba nooc oo qiyam ah: edeb iyo aaminaad, adigoo og in tani aysan ahayn lacagtaada. Lacagtii aabahaa maaha. Waxay u taallaa dawladda.”
Laakiin Amos da’da yar ayaa ku soo koray isagoo maqlaya aabihiis oo ka cabanaya madaxweyne Tubman, kaasoo inta badan martigelin jiray xafladaha oo u isticmaali jiray doonidiisa si uu ugu safro badda Maryland ama waddan kale.
“Tubman wuxuu sameyn jiray farxad aad u weyn isagoo ku sameynaya lacagta dalka,” Sawyer ayaa dib u xusuusta. “Aabahay waxa uu welwel weyn ka qabay in Madaxweyne Tubman uu ku bixiyo kharashka dadweynaha safarrada raaxada. Easter kasta, Tubman wuxuu Harper u joogay xaflad xeeb, aabbahayna aad buu u dhibi jiray. Waxa uu aamusnaan ku gunuunuc jiray in cashuurtii kululayd ee dadku bixin jireen si xamaasad leh loo bixiyo. Waxaas oo dhami waxay naga dhigeen in aan ixtiraamno hantida umadda”.
Dr. Sawyer ayaa qoray dhowr
Dr. Sawyer waxa uu qoray dhawr buug oo tacliimeed waana qaataha abaalmarinta nabadda ee Gusi ee sharafta leh, oo ay bixiso Gusi Peace Prize Foundation, oo fadhigeedu yahay Manila, Filibiin. Abaalmarinta nabadda ee Gusi waxaa la siiyaa in lagu aqoonsado shakhsiyaadka iyo ururada ka qaybqaata nabadda iyo horumarka adduunka iyada oo loo marayo dhinacyo badan oo kala duwan.
Mid ka mid ah mashaariicda dhaxalka ah ee uu ka shaqaynayey ilaa wakhtiga dhimashadiisa waa buugag taxane ah oo cilmi-nafsi ah oo jiilka soo socda ee Laybeeriya ay isticmaali karaan si ay u xoojiyaan dareenkooda muwaadinimo iyo jihada qaran.
Dr. Amos Claudius Sawyer waxa uu ifka kaga tagay xaaskiisa Comfort, caruur iyo tiro badan oo ah qaraabo kale, saaxiibo, iyo asxaabtiisa xirfada leh isaga oo jooga dalka Liberia iyo aduunka oo dhan.
