Dadka u ololeeya ayaa kor u qaadaya dadaallada ku aaddan in haweenku matalaan siyaasadda
Madal laba maalmood ka socotay Soomaaliya oo ay isugu yimaadeen haween, dhallinyaro, aqoonyahanno, u ololeeyayaasha xuquuqda haweenka iyo khubaro siyaasadeed ayaa soo gabagabeeyay dooddii Arbacadii iyadoo lagu baaqay in la damaanad qaado qoondada haweenka ee 30 % ee matalaadda siyaasadeed. Dadka u ololeeya matalaadda haweenka ee Baarlamaanka Soomaaliya ayaa kordhiyay dadaalladooda xilligan doorashada, iyagoo ku nuuxnuuxsaday in qoondada kuraasta haweenku ay muhiim u tahay horumarinta qaran xoog leh, loo dhan yahay oo xasilloon tan iyo markii ay haweenku noqdeen aqlabiyadda dadka dalka. “Xilliga doorashada ee hadda ah, waxaan u ololeynaynaa in haweenku yeeshaan kuraas loo qoondeeyay haddii la rabo in la gaaro qoondada boqolkiiba 30 ah. Waxaan rabnaa inaan hubinno in saddexda kursi ee Baarlamaanka midkood loo qoondeeyay haween. Waxaan rajeyneynaa inaan awoodno inaan farriintan gaarsiinno dhammaan Dawladaha xubinta ka ah federaalka (FMS), ”ayay tiri mid ka mid ah haweenkii hadlay ee ka tirsanaa federaalka, furitaankii rasmiga ee madasha. Waxaa soo qabanqaabiyay taageerada Hawlgalka Midowga Afrika ee Soomaaliya (AMISOM), munaasabadda oo socon doonta laba maalmood ayaa waxaa ka soo qaybgalay sagaashan ka-qaybgale oo ay ku jiraan xubno ka socda Guddiga Danjireyaasha Haweenka Wanaagsan (GWA), wakiillo ka socda Xarunta Horumarinta Haweenka Soomaaliyeed (SWDC) iyo guddi hawleedka bulshada rayidka ah ayaa loo abuuray si loo hubiyo in boqolkiiba 30 boqolkiiba la gaarsiiyey qoondada haweenka. Madaxa arrimaha siyaasadda AMISOM, Muna Xasan, ayaa sheegtay inay muhiim tahay in Soomaaliya ay yeelato wadahadal furan oo ku saabsan mowduuca matalaadda haweenka ee siyaasadda. “Madashan, waxaan doonaynay in haweenka iyo daneeyayaasha kala duwan ay isugu yimaadaan oo ay wada hadlaan mar haddii doorashooyinkii hore u socdaan. Hadafkayagu waa inaan hubinno in haweenku helaan wakiilkooda siyaasadeed ee dastuurku u idmay si ay qayb uga noqdaan go’aan qaadashada dalkan, ”ayay tiri Muna.
Madashu waxay sidoo kale bixisay madal loogu talagalay barashada facyada iyo is-dhaafsiga aragtiyaha, dhammaantoodna loogu talagalay in lagu boorriyo haweenka inay kaalin firfircoon ka qaataan doorashooyinka socda iyo dadaallada nabad-raadinta ee Soomaaliya. Dhaqdhaqaaqaha bulshada rayidka ah, Asad Abuukar Cali, ayaa ragga ku boorriyay inay gacan ka geystaan taageeridda haweenka si ay u gaaraan qoondada boqolkiiba 30 ah, sababtoo ah haweenka Soomaaliya ayaa mar hore caddeeyay awooddooda iyo kartidooda inay gacan ka geystaan dadaallada nabadda iyo dhismaha qaranka. “Illaa iyo hadda, waxaan aragnay haweenka qaar oo loo doorto Senate -ka, taas oo ah wax wanaagsan. Waxaan ku boorineynaa dowladaha xubinta ka ah federaalka inay xaqiijiyaan in haween badan intii suurtogal ah loo doorto Baarlamaanka, ”ayuu yiri Cali. Mid kale ayaa tiri oo haweenka ka mid aheyd dhammaan dadka niyadsamida leh inay abaabulaan taageerada lagama maarmaanka ah si ay haweenku awood ugu yeeshaan inay si buuxda uga qaybqaataan doorashooyinka socda. “Muwaadin kasta oo Soomaaliyeed oo xaq u leh wuxuu xaq u leeyahay inuu ka qayb -galo siyaasadda. Waxaan rajaynayaa in doorashooyinka socda, haweenku ay awood u yeelan doonaan inay si habboon u gutaan xuquuqdooda siyaasadeed iyagoo helaya kuraas badan. Haweenka ka qayb -galaya doorashadan waxaan leeyahay, u kaalaya oo waxba yaanay idinka hor istaagin gaarista yoolkiinna siyaasadeed ”, ayay tidhi. AMISOM waxay u doodaysay xuquuqda gabdhaha iyo haweenka Soomaaliya, waxayna ka caawisay Dowladda Federaalka Soomaaliya (DFS) inay dejiso siyaasado iyo qaab -dhismeedyo si loo xaqiijiyo ka -qaybgalka jinsiga iyo ka -qaybgalka siyaasadda ee haweenka.
