Masaafuris, sarkaal Soomaali ah oo shaqada laga ceyriyay aragtiyo taageersan Israa’iil wuxuu dalbanayaa raaligelin
Dublamaasigii ugu sarreeyay ee Cabdullaahi Dool ayaa baxsaday iyadoo ay jirto cabsi laga qabo ammaankiisa ka dib markii uu Falastiiniyiinta ku tilmaamay ‘doqon iyo khasaarayaal’; Waxa uu ku adkaysanayaa ToI in xidhiidhka Yeruusaalem uu yahay danta qaranka
Waxaa qoray RAPHAEL AHREN
Iyadoo ay jirto baqdin amnigiisa, Abdullahi Dool, oo ah diblumaasi sare oo Soomaali ah oo shaqada laga eryay bishii hore kadib markii uu si cad ugu ololeeyay in xiriir rasmi ah lala sameeyo Israel, ayaa lagu qasbay inuu dalkiisa ka baxsado.
Waxa uu aad u xiisaynayaa in uu dib ugu soo laabto Soomaaliya, balse isaga oo aan ka niyad jabin dhamaadka shaqadiisa iyo xad-gudubyada joogtada ah ee dhanka online-ka ah ee uga imaanaya ciidamada taageersan Falastiiniyiinta ee ku sugan gudaha dalkooda, waxa uu sii wadaa in uu ku baaqo in la adkeeyo xiriirka u dhaxeeya Quddus iyo Muqdisho-waxana uu dalbanayaa in raaligelin laga bixiyo xil ka qaadistiisa.
“Anigu waxaan aad u taageersanahay in dalkaygu xidhiidh diblomaasiyadeed la sameeyo Israel. Waxaan ogahay dad badan oo taageersan tallaabadan. Aniga laftayda oo kale waxay la yaaban yihiin sababta ay muddadan dheer u qaadatay,” 59-jirkan diblumaasi hore u ahaan jiray ayaa u sheegay The Times of Israel wareysi gaar ah todobaadkan. Wadahadalka ayaa lagu dhex maray Whatsapp iyo email; Dool ma jeclayn inuu sheego halka uu hadda ku sugan yahay.
Israa’iil waxay “saamayn weyn ku leedahay gobolka iyo adduunka oo dhan,” ayuu raaciyay Dool, kaasoo ilaa dabayaaqadii bishii Maarso soo ahaa agaasimaha xafiiska wasiirka arrimaha dibadda ee Soomaaliya.
“Waxaan ku qanacsanahay in xiriirka aan la sameyno Israa’iil uu noqon doono mid danteena ah. Mid ka mid ah sababaha aan ugu baahannahay inaan xiriir la yeelanno Israa’iil si degdeg ah oo aan waqti dambe u dhicin ayaa ah inaan joojinno dagaalka xagjirka ah ee maalin kasta lagu hayo dadkeenna. Dhiiga daadaynta dadkeena waa in ay si dhakhso ah u soo afjaraan, waxaana loo baahan doonaa wax kasta oo gacan ka geysan kara si aan u gaarno yoolkan.
Israa’iil iyo Soomaaliya – oo ah waddan Muslim ah oo ku yaalla Geeska Afrika – waligood ma yeelan xiriir diblomaasiyadeed, inkastoo Ra’iisul Wasaare Benjamin Netanyahu uu si qarsoodi ah ula kulmay madaxweynihii xilligaas Xasan Sheekh Maxamuud 2016. Dowladda Yahuudda ayaa sannadihii u dambeeyay kordhisay xiriirka ay la leedahay Muslimiinta Afrika. Dawladaha badankoodu, kuwaas oo intooda badan danaynaya khibradda Israel ee la dagaalanka argagixisanimada Islaamka, waa caqabad ay Soomaaliya aad u taqaan.
“Waxaan rumaysanahay in Israa’iil ay naga caawin karto in aan u leexanno gacan-ka-hadalka annaga oo dalkeenna raalli ka ah,” ayuu yiri Dool. “Israa’iil waxay kaloo albaabada u furi kartaa Soomaaliya, sababtoo ah saameynteeda weyn. Waxay yiraahdeen waqti iyo mawjado nin sugi maayo, waxaanan aaminsanahay in xiriirka Israa’iil la dhiso waqti hore. Laakiin tani hadda waa mid aan u qaatay hawsheeda oo ay tahay in la fuliyo.”
Dool ayaa 35-sano oo uu diblumaasiyaddeed ku xukumay bishii hore labo qoraal oo uu soo dhigay bartiisa twitter-ka kadib markii ay Soomaaliya si lama filaan ah uga aamustay go’aankii Golaha Xuquuqul Insaanka ee Qaramada Midoobay ee ku saabsanaa qabsashada Israa’iil ee Buuraha Golan. Ka-hortagga diidmada ayaa kicisay shaki, iyadoo la rumeysan yahay inay ahayd markii ugu horreysay oo dal xubin ka ah ururka Jaamacadda Carabta uu madal caalami ah oo caalami ah ka hor sheego fursad uu ku cambaareynayo dowladda Yahuudda.
Safiirka Soomaaliya ee Qaramada Midoobay u fadhida Geneva Faadumo Cabdullaahi Maxamuud ayaa isla markiiba dib loogu yeeray. Sarkaal Soomaali ah oo magaciisa ka gaabsaday ayaa todobaadkan u sheegay wargeyska Times of Israel in ay ku guuleysatay in ay madaxdeeda ku qanciso in ka aamusnaantaasi ay ahayd qalad, isla markaana ay dib ugu laabatay jagadeeda.
Laakiin Dool waxa uu tallaabadan aan caadiga ahayn u arkay fursad uu ku baahiyo aragtidiisa ku aaddan muhiimadda xiriirka uu la leeyahay Israa’iil.
“Waqti dheer ayay soo daahday. Samaynta xiriir dublamaasiyadeed cidna waxba uma dhimayso ee waxay horumarisaa nabadda iyo iskaashiga,” ayuu ku soo qoray bartiisa Twitter-ka.
“Falastiiniyiintu waa cadawgooda ugu xun,” ayuu ku qoray bartiisa twitter-ka labaad. “Weligood ma lumin fursad ay ku lumiyaan fursad. Waa doqon iyo khasaarayaal Gaza jooga. Waa in la cambaareeyaa mar kasta oo ay dad rayid ah weeraraan. Danteena ayay ku jirtaa inaan soo dhawayno Israa’iil.”
Laba maalmood ka dib, Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Soomaaliya, Axmed Ciise Cawad, ayaa shaqada ka eryay Doolaal, oo soo galay shaqada arrimaha dibadda ee Soomaaliya sannadkii 1983-kii.
Isla maalintaas, C/nuur Maxamed, Afhayeenka Madaxweyne Maxamed Cabdullaahi Maxamed, ayaa bartiisa Twitter-ka soo dhigay in ilaa iyo inta Israel ay ku adkeysaneyso “dhulka Muslimiinta” iyo Quddus oo ay sii wadaan in ay duudsiiyaan xuquuqdooda Falastiin, in Soomaaliya aysan weligeed yeelan doonin xiriir diblomaasiyadeed. la Israa’iil. Qof kasta oo si kale u hadla, ayaa bartiisa twitter-ka ku sii socotay, uma shaqayn karo dowladda Soomaaliya.
Wareysi uu siiyay wargeyska The Times of Israel todobaadkan, Dool, oo ah aabaha afar carruur ah, ma uusan dooneynin inuu shaaca ka qaado meesha uu hadda ku sugan yahay, isagoo sheegay kaliya inuu joogo “meel aan ka fogeyn dalkayga.”
In kasta oo uu dareemay in ay qasab ku tahay in uu baxsado, oo uu qiray in aanu wakhtigan xaadirka ah aadi karin gurigiisa, haddana Dool waxa uu ka gaabsaday in uu qirto in uu musaafuris ka yahay Soomaaliya. “Ma aan tagin musaafuris, laakiin badbaadadayda iyo amnigayga dalkayga waxaa si weyn u wiiqay xayaysiistii ka dhalatay cayrintayda,” ayuu yidhi.
Mar wax laga weydiiyey qorshihiisa mustaqbalka, waxa uu ku jawaabay: “Ma haysto kubad qurux badan oo aan ku ogaan karo waxa berri iman kara, laakiin waxaan filayaa in aan maqnaan doono in muddo ah maadaama xaaladda hadda jirta aanay ku habboonayn soo laabashadayda degdegga ah. Runtii dalkayga aad baan u jecelahay, aad iyo aad ayaan u xiiseeyaa, laakiin run ahaantii waxa aan u xiisay dalkaygii hooyo”.
Dool wuxuu sheegay inuu jeclaan lahaa inuu sii joogo Soomaaliya laakiin uu u baahan doono ilaalin si aan ugu adeego dalkayga sababta oo ah dacaayad aan loo baahnayn oo ka dhalatay cayrintayda.
Wuxuu si adag uga falceliyay qoraaladiisa twitter-ka aad ayay uga yaabisay, tan iyo markii uu ku xusay boggiisa in uu si shakhsi ah wax ugu qorayo, Dool ayaa yidhi.
“Runtii aad ayaan ula yaabay falcelinta. Wax yar maan ogeyn tweets-kayga, oo ku salaysan aragtidayda gaarka ah, waxay soo jiidan doonaan fal-celintaas! Waan ogahay farqiga u dhexeeya tweets-ka rasmiga ah iyo kuwa ka tarjumaya ra’yiga shakhsi ahaaneed,” ayuu yidhi. “Sida aad ogtahay ma nihin kuwa iswada. Waxaan nahay bini’aadan ra’yi qaba.”
Siduu ula yaabay markuu faaskii helay, haddana wuu qori lahaa wuxuu sameeyey xataa haddii uu hore u ogaan lahaa waxa ku dhici doona – “sababtoo ah kuwani waa xukunnadayda,” ayuu yidhi.
“Waxaan aaminsanahay in la igu leeyahay raaligelin,” ayuu raaciyay.
Dool waxa uu 1960-kii ku dhashay Beledwyne oo u dhow xuduudka Soomaaliya iyo Itoobiya. Markii uu Jaamacad ku qaatay dalka Hindiya, waxa uu ku biiray Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Muqdisho, waxaanu ka soo shaqeeyay Kuwait iyo London.
Kadib dagaal sokeeye oo dalkiisa ka dhacay waxa uu ka tagay safaarada UK balse waxa uu ku hadhay London oo uu u ahaa lataliye gaar ah. Ku dhawaad 20 sano ka dib, sanadkii 2011-kii ayuu dib ugu soo laabtay Soomaaliya, isagoo noqday wasiir ku xigeenka tamarta ka hor inta uusan xilal sare ka qaban Wasaaradda Arrimaha Dibadda.
Markii uu dib ugu laabtay Muqdisho oo aan weli xasilloonayn, wuxuu ka badbaaday saddex qarax, oo mid ka mid ah uu ka jabay laftiisa bidix. Laakiin inkasta oo rabshadaha socda iyo soo afjarida lama filaanka ah ee shaqadiisa diblumaasiyadeed laba tweets, oo uu tirtiray wax yar ka dib markii uu dhajiyay, Dool wuxuu weli yahay waddan jacayl.
“Dalkeennu waxa uu leeyahay dhammaan agabka guusha. Nimcooyinka caanka ah ee sida wanaagsan loo diiwaan geliyay ee uu Alle dalkeenna ku manaystay, Soomaaliya waxay leedahay dad firfircoon, firfircoon oo hal-abuur leh,” ayuu yiri. “Waxaan aaminsanahay in mustaqbalka Soomaaliya uu yahay mid ifaya oo ifaya.”
Xataa waxa uu diiday in uu dhaleeceeyo dadkii ka masuulka ahaa xil ka qaadistiisa aan loo meel dayin.
“Waxaan aaminsanahay in aysan jirin wax laga heli karo wax yar. Qofku waa inuu ka sarreeyaa arrimaha yaryar,” ayuu yidhi. “Dhanka kale, waxaan aaminsanahay in dalkeenna, sumcaddiisa, dantiisa ama mawqifkiisa wax u dhimaya ay tahay waddaniyad-darro iyo is-dilid. Ma goyn kartid sankaaga si aad wejigaaga u candhuufo. Haddii aynu magaca iyo mawqifka dalkeenna dhaawacno, yaa noo ixtiraamaya ama inoo naxariisanaya? Sababtaas awgeed, aniga aragtidayda waa waddaniyad-darro in laga hadlo mas’uuliyiintayada ama madaxdayada.”
Dool, si kastaba ha ahaatee, wuxuu dhaleeceyn adag u jeediyay Maxamed, afhayeenka madaxweynaha, kaasoo ku dhawaaqay in uusan jirin sarkaal ku baaqaya xiriirka Israel inuu sii wadi karo shaqada. Dool ayaa sheegay in madaxweynaha iyo ra’iisul wasaaraha Soomaaliya ay tahay “ineysan ogolaanin anshax-xumadaas” dowladooda.
“Sida aad ogtihiin,” ayuu hadalkiisa raaciyay, “Waddankeennu wuxuu ku tiirsan yahay beesha caalamka taageerada iyo wadajirka, dhaqanka nacaybka nacaybka ee dawladeena waa wax aan la aqbali karin haddii aan la malayn karin. Madax-banaanida dawladnimadeena waa ka soo horjeeda wax kasta oo aynu u taaganahay qaran ahaan”.
Wasaarad kasta oo arrimaha dibadda ah waxay kaliya raadineysaa inay ilaaliso danaha dalkeeda, ayuu xusay. “Qofna waa in lagu ganaaxaa inuu sidaas sameeyo. Waa waajib ina saaran in aynu siyaasadda arrimaha dibadda ee dalkeenna ka bixinno aragti, ujeedo iyo jihayn.”
