1
1
ُ
مو
أُّ
ُ
ْو
َدت
لَ
َ
و
ٍ
َ كيوم
ْق رجع
ُ
ْفس
َ
فُ ْث ولم ي
ْ
ر
َ
ج هلل فلم ي
َّ
َ
ْ ح
َن
م والعمرةُ
اى العمرةكّفارة لمابينهما ة
ّ
ج المبرورليس لو االالجن
ُّ
والح
دليل الحج والعمرة باللّغة الصومالي ة الحديث العمرةُ الى العمرة
االالجنةُ
ٌ
ليس لو جزاء
ُ
ور
ُ
ْر
ب
َ
ج الم
كفارةٌ لمابينهماوالح ُّ
2002-2-1 الموافق 1421-1-3
2
2
Waxa qoray sh.Ibraahiim
maxamuud jiisoowTell:
615591213.
تأليف الشيخ إب والصومالي
َ
ْس
راىيم محمود جي
ي المقدشي
ِ
ل
ْ
ي
ِ
ن
ْ
دي
ال َّ
حقوق الطبع محفوظة
ة HORDHAC
َ
دم
مقَّ
َ
يالً( قال تعاىل )و
ِ
ب
َ
س
ِ
و
ْ
لَي
ِ
إ
َ
َطَاع
ت
ْ
اس
ْ
ن
َ
ِت م
ْ
ي
َ
ج الْب
ُّ
لَى النَّا ِس حِ
َ
ع
ِ
لَّو
ِ
ل
َ
َّج قال تعاىل )و
َ
وا ا ْْل
ُّ
ِ
أَِت
وَق
ُ
ُس
ال ف
َ
َ َث و
ف
َ
َال ر
َّج ف
َ
ِه َّن ا ْْل
ي
ِ
َ َض ف
َر
ف
ْ
ن
َ
َم
ٌت ف
ا
َ
لُوم
ْ
ع
َ
م
ٌ
ر
ُ
ْشه
ج أَ
ُّ
َ
( قال تعاىل ا ْْل
ِ
لَّو
ِ
َ ل
ة
َ
ر
ْ
م
ُ
الْع
َ
و
ِّج(
َ
ا َل ِِف ا ْْل
َ
د
ال جِ
َ
و
رجعكيوم ولدتو أمو
ْ
ق
ُ
ْس
ف
َ
َ ْث ومل ي
ف
ْ
ر
َ
َّج هلل فلم ي
َ
ْ ح
ن
َ
اْلديث :م
Risaaladaan waxaan ugu talagalay inaan
ugahadlo axkaamta xajka iyo cimrada
sida,shuruudaha,arkaanta waajibaadka
3
3
sunooyinka iyo wixii xajka laxiriira iyo wixii
xaajiga iyo muctamirka ka xaaraam ah inta ay
xarmanyihiin waxaan ugu talagalay, xujeeyda
soomaalidainaykafaa’iideestaan.sanadwalba.maad
aama aan soomaali ku qoray
Risaaladaan waxaan u qoray Alla dartii iyo inaa
ku moodo maalin aysan dadka anfaceyn,maal iyo
wiilal Risaaladaan Waxaa qoray: Sh.
Ibraahiim Maxamuud Jiisoow
(sh. Jiisoow) Tell:5591213
XAJKA luqo ahaan waxaa layiraa qasad sharci
ahaana waxaa layiraa in beeytka Alle cibaado
loola qasdo
XAJKU wuxuu kamid yahay tiirarka islaamka
oo shanta ah,waana rugniga shanaad,
XAJKA waxaa la waajibiyay sanadkii lixaad ee
hijriyada,
XAJKA IYO CIMRADA qofka muslimka ah
cimrigiisa hal mar ayey ku waajibaan hadii
4
4
shuruudi laga helo waxaana u daliil ah xadiiska
rasuulka c.s.w markeey soo degtay aayadda
97aad ee suuratu, aala cimraan, ayey asxaabtu
waxay, dheheen sanadkasta miyaa markaas ayuu
rasuulku yiri MAYA hadii aan dhihi lahaa haa
wuu idinku waajibi lahaa mana awoodeen
markaas ayaa waxaa soodegtay aayada101aad ee
suuratu Al Ma,ida taas oo Alla uga reebay
asxaabta su,aasha badan
RASUULKA c.s.w.marki XAJKA lafaral yeelay
kadib halmar ayuu xajiyay wuxuuna xajiyay
sanadkii 10aad ee hijriyada waxayna aheyd
xajatul wadaac laakiin inta’aan lafaral yeelin
xajka oo ahayd hijriyada kahor laba mar ayuu
xajiyay wuxuuna cimreestay afar mar. XAJKU
waxa uu leeyahay axkaamul khamsa,oo mar
wuxuu noqdaa fardulceyn sida xajka kowaad ee
qofka lagu leeyehay marna wuxuu noqdaa fardul
kifaaya Sida inay, sanadwalba muslimiinta qaar
5
5
kamid ah xajiyaan, si ay kacbada cibaado ugu
nooleeyaan. Marna wuxuu noqdaa sunno, sida
xajka caruurta iyo adoomada, Laakiin haddii
carrurtu, qaangaaraan, adoomaduna xoroobaan
waxaa lagarabaa xajki waajibka ahaa oo
lagulahaa. Marna wuxuu noqdaa xaaraam
sidamarkalahubsado,indhibaatokaimaanayso
safarka xajka marna wuxu noqdaa karaaho sida
marka laga shakiyo in dhibaato kaimaanayso
safarka xajka
FADLIGA XAJKA&CIMRADA
Rasuulku wuxuu yiri C.S.W qofka xajiyo oo
aan xajkiisa wax fuxshi ah ku sameynin wuxuu
xajkiisa kasoo noqdaa asagoo lamid ah maalintii
hooyadiis dhashay
Waxaa kale oo rasuulka kasugnaatay C.S.W.
inuu yiri cimro ilaa cimradeeda kale waxay
danbi Dhaaf utahay danbigi udhaxeeyso
6
6
labadaas cimro xajka lagu samafalayse
jasadiisu(amaalmarintiisu) waa jano
ُ
اال اجلنة
ٌ
ليس لو جزاء
ُ
ُ اىل العمرةِكفارةٌ ملا بينهما،واْلج املربور
العمرة
Fadliga laga helaayo kudukashadaada
masjidul ul xaraam Masjidu nabiyi s . c
.w iyo Masjidu aqsaa
ُ
الحديث: صالةٌ في مسجدي ىذا افضل
من الف صالة فيماسواه االالمسجد الحرام
وصالةٌ من مائة الف صالة فيماسواه
ُ
في المسجد الحرام افضل وفي
بيت المقدس خمسمائة صالة
Salaad lagu Dukada Masjidka Nabiga
waxeey ka Fadli badantahay kun salaadood
oo lagu dukado meelaha kale aanka aheeyn
Masjidul xaraam. Salaad lagu Dukada
Masjidul xaraamka waxeey ka fadli
badantahay Boqolkun oosalaadood
oo lagu dukado meelaha kale
7
7
FADLIGA MAALINTACARAFO:
Rasuulka wuxuu yiri C.S.W majiro yoom
kabadan in alle ka xoreeyo adoonka naarta
maalinta 7Carafo7
SHURUUDAHA XAJKU WAA
TODDOBO Islaanimo, Qaangaar, Caqli,
Xornimo, Sahay, Gaadiid iyo Wadadu inay
aamin tahay socodkuna suura galaayo oo :loola
jeedo in marka hantidu ku soo gashay laga gaari
karo u diyaar garowga xajka sida inaad goosato
Baasaboor oo aad fiisana hesho. XAJKA waxaa
kaloo loo
shardiyaa,awoodAwoodaas,oolookalaqaadayolab
o.Awood,dhaqaale,iyo,Awoodxoogah.Qofka,a
woodadhaqaale leh laakiin aan awooda xooga
lahayn waxaa ku waajiba inuu kireesto qof usoo
xajiyo asagooxataa gurigiisa jooga waxaana u
dalii ah xadiiska Buqaari warinaayo oo ahaa in
8
8
haween,ay utimid Rasuulka (s.c.w) ayna ku tiri
Rasuulka faralka alla adoomadiisa ku faral yeelay
wuxuu haleelay Aabahay oo duq ah daabadna
kuma sugnaankaro ee maka xajiyaa Rasuulkuna
wuxuu yiri nacam.
CARUURTU waalidkood weey uxajin karaan
farqina kalama laha wiil iyo gabar, laakiin waxaa
shardi ah in qofka qof kale ka xajinaayo in uu
marka hore naftiisa kasoo xajiyo. QOFKA
awooda dhaqaale iyo awooda xoog isku leh asiga
ayay waajib ku tahay inuu soo xajiyo
HAWEENKA WAXAA LOO
SHARDIYAA MUXRIM
Ama ninkeeda sida ku cad xadiiska Rasuulka
waxaakaloo loo baahanyahay in qofka xajinaayo
uu ka xajiyo maal xalaal ah waxaa kale ooloo
baahanyahay,inuu dardaaram qoro uu kaga
hadlaayo waxa lagu leeyahay iyo wixii uu dad
kuleeyahay waxa lagu leeyahay waxaa lolajeeda
9
9
DEEYNKA aan xaala aheeyn (aan
haddalagarabin),laakiin haddii deynku (xaalo
yahay)oo hadda laga rabo waa in uu iska bixiyo
deeynka marka hore,kadibna wixii usoo hero
haddeey xaj udhan yihiin uu ku xajiyo,haddii
aysan xaj udhameeyna xaj kuma waajibin
QOFKII KADHINTO HANTI
ayka,waajibtay in laga xajiyo.asiga oon
walikaxajin hantidaas Waxaa ku waajib ah qofka
dhaxalka iskaleh,inuu uga xajiyo hantidaas ileen
deenka alla ayaa ku xaqnimo badan in lagudee,
sida ku cad xadiiska bukhaari uurasuulka,c,s,
kuyiri, deenka alla ayaa ku xaqnimo badan in
مغين احملتاج ِف اجلزءاألول رقم 468 lagudo
laakiin qofkii kaxjinaayo qofkaas waxaa
looshardiaas inuu isagu naftiisa marka hore xajki
waajibka ahaay ka xajiyay.
10
10
Qofki waalidkeed oo muslim ah joogo waxaa
loo suneeyaa ineey ka,idan qaadato xjka
aadistiisa
HAWEENKA LAQABO xajkama
ansaxaayo haddii uusan idmin ninkeedu
maxaayeelay ninka xaqa uu haweenta
kuleeyahay waa foori(degdeg) xajkuna waa
taraakhi(dib) xajkaas ha ahaado faral ama suno
laakiin salaada &soonku sidaama,aha maxaa
yeelay waqtigooda ayaa gaaban oo ninku ku
dhibtoomaayo (baajuuri nonbar 333)
ARKAANTA XAJKU WAALIX
1. Niyo maca ixraam ah. istaaga carafo,
dhawaafurugniga (ifaadaha), sacyiga
xiirashada am gaabsashada
11
11
RUGNIGA KOOWAAD
WAA XARMASHADA (Xarmasho macal niyo
ah) Xajka waxaa la xarmada bilaha Xajka oo ah
SHAWAAL (Soonfur), DULQACDA(sidataal) iyo tobanka maalmood ee
Bisha carafo,uguhoreeyso laakiin qofki xarmado
bilahaan waqti aan aheeyn Ixraamkiisu wuxuu
noqonayaa cimro kaliya maxaa yeelay cimrada
sanadkoo dhan waa la cimreysan karaa waxaan a
suno ah inuu marka horo qubaysto xirtana
dharka cad-cad.hadduu nin rag ah yahay:Laakiin
haweenka looma suneeyo in ay xirtaan dhar
cadcad balse waxay qaadanayaan dhar astur ah,
sida xijaabka kadibna laba ragco oo suno ah uu
dukado kadibna xirto xajka uuna yiraaho
naweeytul xaja wal cumrata I.W.M haduu
soomaaliya ka tago wuxuu ka soo xarmanayaa
YALAMLAM laakiin hadii uu madiino ka
imaanayo sida marka uu xajka ka hormariyo
12
12
siyaarada Rasuulka qabriga (c.s.w.) wuxuu ka
xarmanayaa dulxuleeyfa
XAJKA WAXAA LOO XAJIYAA
SADDAX NOOC
IFRAAD TAMATUC IYO QIRAAN
Sadaxdaan midkI aad rabto ayaad xajinee
waadna ku dhawaaqee ilayn Rasuulku wuu ku
dhawaaqaye hadii aad xajinayso Ifraad waxaad
leedahay naweeytul xaja ,wa axramtu,bihi,hadii
aad xajinayso Tamatuc waxaa leedahay
naweeytul xaja wal cumrata,wa axramtu bihi
marki, aad xajinayso Qiraan waxaa leedahay sidii
oo kale: haddii uuqofku qofkle ka xajinaayo
wuxuu leeyahay (naweeytul xaja canfulaanin)
waxaa niyeestay inaan hebel kaxajiyo
13
13
TAMATUC:
Waxaa layiraahdaa in la hormariyo cimrada
lagana hormarsho xajka inta aan lagaarin
maalinta sideedaad oo aad xajka gali lahayd
kadina markaad dhameysato cimrada waxaa
kuubanaan waxkasto oo ixraamka dartii kaaga
xaaraam ahaay oo
ahaayeen,tobanka,sheey,ooaay,kamidtaha
xaaskaaga oo aad utagto dharka ixraamka ooaad
iska dhigto barafuunka ama wax carfaayo ooaad
marsato I.W.M.sidaas ayaana loogu magaacaabay
TAMATUC oo macnahiisu yahay
RAAXEEYSI ileen wuxuu ku raaxeestay labadi
cibaado dhexdoodee oo ixraamki lamataagnaan
illaa xajki lagagaaraayee markaas kadib ayuu
xaajigu xaj xarmanayaa maalinta sidedaad الرتوية يوم
waxuuna helay markaas xaj iyo cimro waxaana
lagaa rabaa dhiig ama soon sida kucad aayada
196 aad,eesuuratul baqara
14
14
HADABA XUJEEYDA waxaa ufiican ineey
mutamatic noqdaan ooay marka horaba
mutamatic xirtaan oo (niyeestaan) maadaama
rasuulku asxaabta kuyiri xajkiina ubadala cimro
cimradu waxeey ku egtahay markuu xarmado
uuna xirto cimrada dawaafana dawaaful cimro
sacyinalayimaado,.xalqi(xiirasho.amagaabsasho
uusameeyo halkaas ayeey ku egtahay cimradu
kadib ayuu xaajigu xaj gelayaa maalinta
sideedaad ee carafe waana marka aad xirato
tamatuc amaqiraan
Xusuus:. Xaajiga ah Mutamatic haddii uu ka
gudbo miiqaatka sida haddii aydiyaaradu ka
gudbiso miiqaatka dabadeedna usoo noqdo
miiqaadka kadibna uu xaj kasoo xirto,asiga oo
aan acmaash xajka bilaabin wuu ka dhacayaa
dhiigi laga rabay.ileen mukhaalifadi uusameeyay
wuu ka laabtee lakiin hadii uusan soo laaban
uuna xajki sii wato dhiigi ayaa laga rabaa,laakiin
15
15
xaajiga mutamatica ah haddii uu yahay dadka
degan Masjidul xaraamka fidyo(dhiig ama soon)
lagama rabo sida ku cad aayadda 196aad ee
Suuratul baqara
MULAAXADA (FIIROGAAR AH)
Sababta aan looga rabin dadka xaramka degan
fidyada ee looga rabo dadka aafaaqda kayimid
(korka Imaadka ah) waxay tahay dadka xaramka
degan ayagu ma cimreeysanayaan bilaha xajka
ooah soonfur sidataal iyo tobanka ugu horreeysa
bisha carafo maxaayeelay ayagu xaramkia
ayeey,degenyihiin oo jaanis ayeey heestaan oo
sanadka intiisa kale ayeey iska cimreeystaan
maxaayeelay cimradu sanadka oodhan waa
16
16
lacimreeysan karaa. fidyadana waxa keenayo waa
bilaha xajka inta lacimreesto laxalaaloobo isla
sanadkaasna laxajiyo wax kukalifaayana malaha
arintaas fidyada keenaayo maadaama ay xaramki
degenyihiin ayna cimreeysankaraan waqti aan
aheeyn bilaha xajka laakiin dadka aan xaramka
degeneeyn hadeey mutamatic ama qiraan yihiin
waxaa laga rabaa fidyo maadaama ay bilhi xajka
cimreeysteen,ayna,xalaaloobeen(raaxeesteen) isla
sanadkiina xajiyeen waana jaanis eey ka
faa,iideesteen maadaama aysan ayagu xaramka
degeneyn oo aay safar ku yimideen kana
faa,iideesteen jaaniskaas si eey uhelaan xaj iyo
17
17
cimro waana ineey xirtaan mutamatic ama
qiraan fidyana iska dhiibaan ama soomaan sida
kucad aayada 96 aad ee suuratul baqara waana
kaas farqiga udhaxeeyo dadka xarmka degen iyo
dadka safarka kuyimid
بالصواب
ُ
واهلل أعلم
WAQTIGA:XOOLAHA,LAQALAAYO
wuxuukabilaabanayaa markey qoraxdu
soobaxdo maalika tobanaad oolajoogo qadar ah
inti salaada ciida laga dugado lagana aqriyo
labadeedi qudbo wuxuuna baaqi ahaanayaa
waqtiga xoola qalidu ilaa iyo ayaamu tashriiqu
ka dhamaadaan
IFRAADKU:waa kaliyeen xajka lakali yeelo
markahorana,uukasooxarmado,miiqaatkiisa
kadibna marka uu xajka dhameysto uu soo
18
18
cimreysto uuna cimrada kasooxarmado xiliga
meesha ugu dhaw mrkuu kabaxo mako
waxaana ugu fadli
badan,meelahaas,JICRAANA:&TANCIIM&
XUDEEYBIYA
QIRAANKU: waa in la xiriirsho xajka iyo
cimrada waana inuu halmar labadaba wada xirto
oowna isku xiriirsho uuna halmar layimaado
acmaashii xajka ileen cimradina weey sooguda
geleehe ee xaajigu niyo uun halayimaado
QIRAAN waxaa loogu bixiyay wuxuu
xiriiriyay acmaashii xajka &cimrada qofkii
Qiraan xajinayo waxaa lagarabaa dhiig ama soon
oo ah sida aan aan ku soo sheegnay tamatuca
laakii dadka degan xaramka dhiig iyo soon
lagama rabo sida ku cada aayada 196 ee suuratul
baqara sababtana waan soosheegnay markuu
Xusuus:. waxaa la isku khilaafay, yaa ugu fadli
badan sadax nooc, ee xajka loo xirto shaaficiyada
19
19
iyo maalikiyadu waxay dheheen waxaa ugu
fadlibadan, IFRAADKA waxeeyna daliilsadeen
xadiiski bukhaari oo caa,isho warieeysan
nanbarka 4146 ayna tiri waxaa naga mid,ahaay
mid cimro xarmaday (xirtay) waxaa naga
mid,ahaay mid xaj xirtay waxaa naga mid,ahaay
mid xaj iyo cimro xirtay rasuulkuse wuxuu
xirtay xaj sidaa darted waxeey qaateen reer
shaafici ficilka rasuulka c.s.w.ee xajatul wadaac
waxaa kale aydhaheen shaaficiyadu mutamatci
iyo qiraan waxaa laga rabaa dhiig ama soon
laakiin ifraadka lagama rabo kabkuna wuxuu ku
tusaa nuqsaan
IMAAMU axmad wuxuu yiri waxaa ugu fadli
badan tamatuca wuxuu daliilsaday rasuulka
c.s.w. oo asxaabta ku amray ineey tamatuc
kadhigaan ooxajki aywateen cimro ugediyaan
markeey cimrada dhameestaana eey xajiyaan
wuuna fiiriyay imaamku amarka rasuulka
20
20
c.s.w.ABUUXANIIFANA wuxuu yiri waxaa
ugu fadli,badan,QIRAANKA marka uu xaajigu
xajka xirto wuxuu dhahayaa
labayka laahuma labayk labayka laashariika
laka labayk inal xamda wanicmata laka wal
mulku laa shariika laka waana suno, kadibna
wuxuu aadayaa maalinka sideedaad oo loo
yaqaano yowmu-tarwiya oo ah maalinta biyo
dhaamiska waxaana loogu bixiyay xujeyda oo
biyaha xajka ayku isticmaalayaan dhaansan jiray
waxeyna joogayaan maalintaas Muno waxeyna
ku tukunayaan Duhur, Casir, Maqrib iyo Cisho
iyo subax weyna gaabinayaan salaadaha, illeen
waa musaafire,laakiin, subax iy maqrib lama
gaabiyo sidoodaba waxa lagaabiyo waa uun
rubaaciyada (afareeyda) duhur,casiriyocisho
Subaxda sagaalaadna waxey . aadayaan Carafo
maalinta carafana salaadaha wxay
kusameeynayaan taqdiim iyo ta,khiir weyna
21
21
jamcinayaan oomarki duhur lagaaro waxeey
dukanayaan duhur iyo casir jamcu taqdiim
maqribka marka lagaarana wey dibdhigayaan
(jamcu ta,khiir waxeeyna dukanayaa marki cisho
lagaaro waxeyna ku dukanayaan muzdalafa
cishahana waalagaabinayaa
2. RUGNIGA LABAAD WAA
WUQUUFUL CARAFA
`Carafa kuligeed waa mowqif oo meeshaad
doonta ayaa ka istaagi kartaa waana maalinta
sagaalaad ee bisha carafe waqtiga carafo waa laga
bilaabo geeska suulka qoraxda maalinta carafo
illaa salaada subax kadhalato habeenka tobanaad
qofkii Carafo tagi waayo maalinka sagaalaad xaj
uma jiro, imaamka ama naa’ibkiisu wuxuu
akhrinayaa labo khudbo maalinta Carafaat
dabadeed wuxuu tujinayaa dadka duhur
iyo casir oo Jamacna ah Qasirna
22
22
ah oo labo labo rakco laga
tukanayo. Xaajigu wxuu ku
duceysanayaaCarafo dhexdeeda wuxuuna
badaniyaa towxiidka, waxaana u daliil ah
xadiiskii rasuulka (S.C.W.S) uu yiri: “duco
waxaa ugu kheyrbadan ducada maalinta Carafa”
waxaa kaloo uu yiri rasuulku (S.C.W.S): Waxa
aan iri anigaiyo nabiyaashi,iga horeeyay waxaa
ugu kheyr badan(Laa Ilaaha Illalaahu Waxdahu
laa shariika lahu lahul mulku walahul xamdu
wahawa calaa kuli shey’in qadiir),
مغين احملتاج ِف اجلزءاألول رقم 497
waxaa kaloo xaajiga loo suneeyaa inuu saliga
nabiga badiyomaalintaas. Laakiin fuulida buurta
AL-RAXMA fadiila gooni ah malahan, sida
Imaamu Nawaawi uu ku sheegay kitaabkiisa
Majmuuca ah.halkaasayaana ilimada lagu
daadshaa danbiyadna looga tooba keenaa
ُت
ا
َ
ر
َ
ث
َ
ُقا ُل لع
ُت وت
ا
َ
ر
َ
ب
َ
الع
ُ
كب
ْ
ُس
ىناك ت
23
23
Xaajiga carafa wuxuu ka tagayaa markii ay
qoraxdu dhacdo, wuxuuna aadayaa Muzdalafa.
XUSUUS Qofka aan tagin carafa maalinta
sagaalaad xaj uma jiryo waxayna sameeynee
acmaashii cimrada ileen cimradu malaha wuquuf
carafe;waxaa kuwaajiba inuu soo qaleeyo xajkaas
xataa hadii uu ahaay xajkaasu suno xaajiga
markuu kabaxaayo carafo Maqribka wuu
akhirayaa (dib ayuu u dhigayaa) si uu ugu
dukado maqribka iyo cishahaba iyagoo jamac ah
Muzdalafa markuu tago. Habeenkaas tobnaad
ayuu dukanayaa maqribkii iyo ceshahaba ayagoo
jamac ah maqribka wuxuu duganayaa seddex
rakco ileen magrib iyo subax lamagaabshee
cishahana wuxuu dukanayaa labo rakco HAL
AADAAM IYO LABA AQIM ayuuna ku
dukanayaa dhexdoodana lama suneeyo saalad
suno ah wuxuuna baryayaa (seexanayaa)
Muzdalafa. Waxaa sunno ah in Haweenka iyo
24
24
dadka tabarta daran ay sii baxaan habeenka kala
barkiisa markii la gaaro, ayna aadaan Muna
baryida(hoyashada) muzdalafa iyo muno waxaa
laga fasaxay dadkaxoolaha ilaalinayo waxaa loola
jeedaa xoolihii laqali lahaa laakiin hadda
doowladda sacuudiga ayaa dad shaqaala ah
uyeeshay waxeeyna sii marayaan Mashcarulxaraamka, sida ku cad ayaada 200aad ee suuratul
BAQARA Waana buur ku taala meesha ugu
danbeysa Muzdalafa oo la yiraahdo QUZAX,
wayna dul istaagayaan, wayna ducaysanayaan
illaa waagu ka iftiimo, iyagoo qaabilsan Qiblada,
arintaasna waasunno. Intaakadib, Xujeydu
waxay aadayaan Muno, markii qoraxdu soo
baxdo kadib, qof kastana wuxuu tuuranayaa
Buurta (Jamratul kubraa) waana midda soo
xigto Masjidul-kheyf. Oo ugu sokeeyso marki
aad katimaado Musdalifa xageeda uguna
25
25
xageeyso oo xigto Mako xageeda Maalintaas
tobonaad, halkaas buur uunbaa tuureeysaa
HALKAAS AYEEYKU
GOOYNAYAAN
TALBIYADA,XUJEEYDU wuxuuna ku
tuurayaa buurta todobo dhagax, wuxuuna
leeyahay markuu dhagaxa tuurayo ALLAAHU
AKBAR.
XUSUUS Dhagada latuurayo xajka dhexdiisa
dhamaantod waa 60 dhagax
مالحظة :FIIROGAARAH
Waxaalayiri dhagaxa la.aqbalay waa lakoryeelaa
ka aan la,aqbalina meesha ayaa looga
tagaa.ooHaddi aaneey sidaa aheeyna weeyba
buuxsami lahaayeen buuruhu
مغين احملتاج ِف اجلزءاألول رقم 555
Intaa kadib, haddii uu yahay MUTAMATTIC
ama QIRAAN, wuxuu qalayaa xoolihii
kuwaajibay hadii uusan awoodina waxaa laga
26
26
rabaa toban maalmood oo soon ah, soonku
wuxuu ka soo bilaabahayaa maalinta lixaad ee
carafo si uu sagaalaadka u afurnaado ileen xaajiga
looma suneeyo maalinta,sagaalaad soone:mana
soomayo ayaamu tashriiqa ookala ah koow
&tobanka laba iyo tobanka saddax
&tobanka,illeensoonkoodu,waa,xaaraam,waxaa
na,udaliilaxadiiska,rasuulka,C.S.W.uuna
warinaayo Imaamu muslim uukuyiri Maalmaha
ayaamu tashriiqu waa maalmo cunitaan
&cabitaan iyo digriga ilaaheey saddaxdaas maalin
uu soonkooda kasoo bilaabay maalinka lixaad
wuxuu kusoomyaa xajka dhexdiisa
XUSUUS;Haddii xaajigu,uusanku soomin
saddaxdaas maalin xajka dhexdiisa wuu soo
qaleeynayaa fidyana lagama rabo
مغين احملتاج ِف اجلزءاألول رقم 517
todobada maalmoodna ee soo hartana wuxuu
soomayaa markuu kusoo noqdo wadankiisa sida
27
27
ku cad aayada 196aad suuratul BAQARA intaa
kadib wuu xiiranayaa ama wuu gaabsanayaa.
Waxaana ragga u fadli badan Xiirashada, intaa
kadib, xaajiga wuxuu la imaanayaa dhawaafulifaada ama dhawaafu-rukni, XSUUS: waxaa
fadli badan indhawaaful ifaadaha lala
yimaado yoomka tobanaad ee bisha
carafo,barqaadiisa,laakiin dhamaad malaha
oo ILaa cimrigaada waa la Imaan kartaa
dabadeed sacyi ayuu la imaanayaa haddii uusan
awal sacyi la imaanin markii uu la imaanayay
dhawaaful-quduumka. Intaa kadib, wuxuu usoo
noqonayaa hadana Muna.si uu ayaamu tashriiqa
,utuuro buuraha,Waxaa sunno ah in
Tuurashada, Gowraca, Xiirashada iyo
dhawaaful-ifaadaha sida aan usoo sheegnay loo
kala hormarsho, laakiin waajib ma ahan sida ku
cad Xadiiska Rasuulka (C.S.W) oo la weydiiyay
maalintaas waxyaabaha lakala hormarshey uuna
28
28
ku jawaabay: “Sameey, danbina korkaaga
ma,ahaan
Xusuus: Xiirashada, dhawaaful-ifaadaha iyo
Sacyiga haddii ay kaatagaan waqti kasta waa lala
imaan karaa inta aad nooshahay Haddii uu
xaajiga sameeyo sedaxdaan kala ah:
gamasho, xiirasha iyo dhawaaful-ifaada
wuxuu helayaa taxallulul awal, oo waxaa u xalaal
noqonya wax waliba oo ixraamka, dartii,
xaaraam uga ahaay,inti aanka, aheyn
Haweentiisa,oowutago,iyadoo,cibaadokale,usiid
himantahay,sidagemashadabuuraha,sidaqofkadu
kanayaba,loogadalbo,salaama, naqsilabaadisgoo,
salaadiina uga baxay salaama naqsigii hore,
inkastoo meeshaan oo ah xajka waxa laga rabo
ay yihiin waajib, salaadana waxa laga rabo ay
ahaayeen salaama naqsi labaad oo sunna ahaa
Haddii uu sameeyo xaajigu kii sedaxaad oo u
dhinnaa wuxuu helayaa taxallul-taani oo waxaa
29
29
u xalaalah wax kasta oo ugu xaaraam ahaa
ixraamka dartiis.xataa haweenkiisi. Haddii uu
kasoo noqdo xaajigu dhawaaful-ifaadaha wuxuu
baryayaa Muna labo habeen ama seddax habeen
sida ku cad Aayada 203 ee Suuratul Baqara.
Baryidaan la baryayo Muno waa Waajib, qofkii
ka tagana wuxuu dhiibayaa dhiig. Maalmaha 11-
aad, 12-aad iyo 13-aad, waxay tuurayaan
seddaxda buuroodba, waxayna ka bilaabayaan
Kubraa, waxayna ku xijinyaan Wusdhaa,
waxayna ku xijinayaan Jamratulcaqaba.Laakiin haddii uu doono Xaajiga inuu
baxo Maalinka 12-aad wayubanaantahay sida ku
cad aayada, laakiin waa inuu baxo intii aan
qorraxdu dhicin, laakiin haddii qoraxdu ugu
dhex dhacdo muno, waxaa ku waajibaayo inuu
baryo habeenkaas, tuurana maalinta xigta
buurihii sedaxda aha.waxaa loo suneeyaa
Imaamka inuu khudbo u akhriyo xujeyda Muna
30
30
dhexdeeda maalinta 10-aad, salaada duhur
bacdigeed, khudbadaas oo uu ku baraayo
axkaamta dhawaafka iyo tuurashada iyo xoola
qalidda iyo baryidda muno, dabadeed, khudbo
labaad ayuu akhrinayaa maalinta labaad ee
ayaamu tashriiqa, wuxuu ku akhrinayaa Muno
salaadda duhur bacdigeed, taasoo uu ku baraayo
iney banaantahay inay baxaan maalinta 12-aad
iyo, Axkaamta, dhawaaful-wadaaca, sida inuu,
waajib yahay iyo in qofki, katago, dhiig,
lagarabo iyo in haweenka dhiig qabo laga
fududeeyay ,iyo qofki Inta, sameeyso dhawaaful
wadaaca marko kudaahdo uguna daaho arimo
aan aheeyn isu diyaaiska safarkiisa in markale
lagarabo
3. RUGNIGA SADAXAAD WAA SACYIGA
SHURUUDAHA SACYIGA:
Waa in uu kabilaabo Safo kuna dhameeyo
Marwo, waxaana daliil,u ah, inuu kabilaabayo
31
31
Safo, xadiiska rasuuku (S.C.S) uu ku yiri,
kabilaaba mida uu ALLE kabilaabay, oow, u
lajeeday, safa, sida kucad, aayada ku jirta suuratul
Baqara oo Lanbakeeduy 158 aad waana inuu
ordo xaajigu todobo mar inta u dhaxeyso safa
iyo marwo
َك من المروة الى
ُ
ُ َك من الصفا الى المروة شو ٌط وعود
ذىاب
الصفا شو ٌط آخر
markuu safo katago uuna tago marwo hal mar
ayuu xisaabsanayaa markuu ka soo noqdo
marwo uuna yimaado safo, iyadana markale
ayuu ka xisaabsanayaa laakiin dawaafka waxaa la
xisaabiyaa markasto oo aad timaado calaamada
Cagaaran meesha ku aadan oo muqato oo ku
aadan xajarul-aswadka oo xaga tirada waxaa
sahlan sacyiga
XUSUUS Qofki asiga oo dhawaafayo lagu
dul,aqimo wuu joojinayaa dhawaafka wuuna
dukanayaa kadibna halkii ayuu
32
32
kasiiwadanayaa,dhawaafkii,oosalaadu,magooyne
yso dhawaafka
XUSUUS, Qofkii dawaaful quduumka kadib,
sameysay. sacyi loogama baahno sacyi kale inuu
dawaaful ifaadaha kadib sameyso sida dadka
qaarkood sameeyaan
XUSUUS Dawaafyadu waa afar
1) Dawaaful quduum oo ah suno oona ah
salaanta kacbada(beeytka) waana sida
taxiyatul masjdka haddii lagatagana
waxkama waajibayaan
2) Dawaafu rukni oo arkaanta kamid ah
hadii laga tagana xajku uusan ansaxeeyn
illaa oow kalayimaado dawaafkaas oona
dhiig lagukabikarin
3) Dawaaful Wadaac oo ah waajib laguna
qatimo acmaasha xajka hadii laga tagana
waxaaku waajibaayo xaajiga dhiig inuu
33
33
baxsho laakiin haweenka dhiig qabo waa
lga fududeeyay (laga fasaxay)
4) Dawaaful cimro oo arkaanta cimrada
kamid ah haddii lagatagana cimradu aysan
ansaxeeyn ilaa uukalayimaado
SUNOOYINKA SACYIGA:
Waxaa kamid ah inoow dahaaro qaato & inuu
fuulo Safo iyo Marwo qadar istaagiisa la eg, hadii
uu fuulo buurta wuu duceysanayaa, ducada
kuqoran risaaladan meesha udanbeeyso waxaa
kaloo ka mid ah sunooyinka Sacyiga inuu socdo
marka
hore,Iyomarkadambe:laakiindhexda,uuordo,we
ynacalaameysanyihiin meesha uu ka bilaabayo
orodka iyo meesha uu ku joojinayo
LAAKIIN,HAWEENKUMARNA,MA
,ORDAYAAN .waxaa kale ookamid ah
34
34
sunooyinka sacyiga inoo xariiraho sacyiga
dhexdiisa &inoo xariirsho sacyiga & dhawaafka
4. RUGNIGA AFARAAD WAA
DAWAAFKA:
Rugniga afraad waa dhawaaful ifaadaha ama
dhawaaful rugni, waxuuna kamid yahay arkaanta
sida ku cad ayaada 29 aad ee suuratul xaj
dawaafka waxaa loo shardiyaa Dahaaro iyo
cowrada in la asturo iyo in uu ku dhawaafo
masjidul xaraamka dhexdiisa iyo in uu
dhameystiro todobada dhawaaf iyo in uu ka
bilaabo dhawaafkiisa
XUSUUS: XAJARUL ASWADKA waxaa laga
keenay janada wuxuuna ka cadaa awal caanaha
waxaa madoobeeyay dunuubta bani’aadamka
sida ku cad xadiiska rasuulka S.C.W. uu
warinayo bukhaari. hadii uu ka bilaabo meel aan
aheyn Xajarul Aswadka loo xisaabi mayo, laakiin
hadii uu ku yimaado Xajarul Aswadka ayuu tiro
35
35
bilaabanayaa, waana in Beytku ama Kacbdu eey
ka xigto
dhinaciisabidix,waana,inuumarkuudhawaafayo,k
abaxsanyahay,beeytka,waainuukabaxsanyahay,sh
aadirwaanka oo ahdhismaha
catabadaoh(sookalkaah)waadhismogaaban oo
ueg catabadaguryahalagatalaabsado beeytka
ayuuna ku wareegsan yahay illaa
xijruismaaciilmaaheefmaxaayeelaybeeytka ayuu
ka mid yahay ooqureesh markeey
dhiseeysay,beeytkaayaaqarashkikugaabtay
markaas ayeey katageen (Beydka iyo kacbadu
waa isku mid,kacbo waxaa loogu baxshay afar
geesnimadeeda darteedaiyo kor ahaanteeda
darted beydkuna waa beydkii ugu horeeyay ee
loosoo dejiyay dhulka, sida ku cad aayada 96-
aad ee suurada Aala Cimraan. Waxaana ku xigay
beytul Maqdis.
36
36
XUSUUS HAWEENKU hadii aysan
daahir aheyn dawaafka dib ayey u dhiganayaan
oo waxey la imaanayaan hoowlaha kale ooaan
dhahaarada loo shardin ,xataa sacyiga way ;la
imaanayaan maxaa yeelay dahaaro looma
shardiyee Markey daahir noqto ayeey la
imaanee dhawaafki Sida ku cad xadiiska
Bukhaari oo ay Caa’isho laga warshay oo
rasuulka kuyiri markii ay Caa’isho ay xeyshay
ayadoo lajoogo waqtiga dawaafka kani waa arin
alle u qoray gebdhaha bani’aadamka ee sameey
wixii xaajigu sameynayo aan ka ahayn dawaafka
intii aa daahir ka noqoneysid.
WAQTIGA,DHAWAAFULIFAADA
DHAWAAFULIFAADAAHA:waqtigiisu:wuxu
ukabilaawdaa habeenka tobanaad kala barkiisa
waxuuna baaqi yahay ilaa qofka cimrigiisa
XUSUUS
37
37
WAQTIGA
GARABKALADABOOLAYO
Xaajigu marka uu dhameeyo dawaafka
garabkiisa midigta ah ha daboolo,eema,aha inuu
markasto garabkiisu iska banaanyahay sida dad
badan ay yeelaan Dhawaafyadu waa sadax
dhawaaful rugni oo ah rugni lana sameeyo
tobonaadka iyo wixii ka danbeeyo. dhawaaful
quduum oo ah suno oo la sameeyo marka aad
kacbada soo galeysid maalinta sideedaad badanaa
waana salaanta buqcada (kacbada)ee ma,aha mid
sidiisa looguqasdo waana sida taxiyatul masjidka
(مغين احملتاج ِف اجلزءاألول رقم 510)
Iyo dhawaaful wadaac oo ah waajib una
danbeeyo acmaasha xajka laqabanaayo.
38
38
5.RUGNIGASHANAA
WAAXIIRASHSDA
AMAGAABSASHADA
Xiirashada xaajiga Waqtigeedu wuxuu galayaa
habeenka tobanaad kalabarkiisa
Raga waxaa u fadlibadan xiirashada sida ku cad
aayada 27-aad ee suuratul Fatxi iyo xadiiska
rasuuka uu uduceeyay kuwa xiiranayo 3 mar,
markii afaraadna uu u duceeyay kuwa
gaabsanyaan. Haweenku markasta way
gaabsanayaan. Gaabsashda waxaa ugu yar sadex
tin nin ama naagba qofkii sadex tin waxkayar
gaabsado waxaa kuwaajibaayo fidyo laakiin
qofka cimreeysanaayo wxaa u fiican inoo
gaabsado tinta si,marka uuxajinayo tinta uxiirto
Xusuus Gamashada, gowraca iyo xiirasha da in
sidaan la,isugu xijiyo ayaa fiicantahay laakiin
waajib ma ahan
39
39
لقولو صلى اهلل عليو وسلم ) والحرج(
ْ
إفعل
waxaana lagu soo gaabiyaa sidaeey
ukalahoreeyso(RADAXA) oo ah Ramyi, Dabxi
iyo Xalqi
أفعال يوم النحر أربعة :Xusuus
hoowlaha maalinka tobanaad waa afar.
Tuurasho,goowrac,xiirasho,amagaabsashodawaa
fu rugni ama dawaaful ifaada
RUGNIGA LIXAAD WAA TARTIIBTA
ARKAANTA BADANKEEDA
ِ
و
ِ
في مرتبت
ٍ
ُ ك ل شيء
ُب وضع
الترتي .
َك ُكم
مناسِ
ْ
ين
َِّ
اع
ْ
ُذو
ُ
وقد قال صلى اهلل عليو وسلم خ
Tartiib waxaa layiraa in shayga loo sameeyo
siduu ukala horreeyo, hadaba xaajigu waa inuu,
ixraam macal niyo ah u
horreeysiiyo,وkanahorreeysiiyo,dhawaa’ulifaada
ha, iyo xiirashada amagaabsahada, laakiin
xiirashada iyo dhwaafku, tartiib malaha oo midki
la rabto ayaala hormarikaraa wuquufka carafana
40
40
wa inuukahoreeyo xiirashada iyo dhaaful
ifaadaha laakiin xiirashada &dhawaaful ifaadaha
midki larabo ayaa lahormari karaa
XIIRASHADA WAQTIGEEDA
wuxuu gelayaa habiinka tobanaad kalabarkiisa
SUNOOYINKA DHAWAAFKA
Waa inuu dawaafo asagoo kabo la’aan ah, waa in
uu salamsado (taabto) Xajarul Aswadka
dhawaafka ugu horeeya uuna dhunkoodo uuna
wajigiisa dul saaro Xajarul Aswadka. Hadii ay u
suuroobeyso., hadii uusan awoodina waxa uu ku
ishaarayaa gacantiisa ama ul, laakiin ma
dhunkoodu xaajigu Rugniyeynka Shaamiyeenka
ah mana salamsado (mana taabto)laakiin
wuxuusalamsadaa (taabtaa) rugniga Yamaaniga
laakiin ma dhunkoodo.Waxaa kaloo suno ah
inuu rucleeyo (ordo) saddex mar ee ugu
horreeyo dhawaafka laakiin laba rukni inta
udhaxeeyso ma ordayo afarta mar ee soo hertana
41
41
wuu soconayaa xaajigu lama amrin xujeeyda
ineey todobada mar ordain naxariis loo
naxariisanaayo darteed orodkaas waxuu qaas ku
yahay dawaaf uu la cirbinayo sacyi ee ma aha in
xaajigu markasta orodkaas sameeyo sida dadku u
badanyihiin, waxaa kaloo suno ah in xaajigu Jino
tuuro;
XUSUUS JINA TUURKU WUXUU
KHAAS KUYAHAY dawaafka uu orodka
ku dhex sameynaayo ee ma aha in xaajigu
dhawaaf kasto jina tuuro sida dadku u
badanyihiin, jina tuurku waxaa waaye inuu
xaajigu maradiisa kala barkeed uu yeelo
garabkiisa midigta ah hoostiisa, labada dhinac oo
kalana uu yeelo garabkiisa bidixda ah,
42
42
HAWEENKU,MARNABAMAJINAT
UURAYAANMANAGULFIAYAAN(
marucleeynayaan
Dhawaafka sunooyinkiisa waxaa ka mid ah inuu
xiriirsho todobada mar, waxaa kaloo ka mid ah
sunooyinka dhawaafka inuu dhawaafka ka bacdi
uu labo rakco ku tukado Maqaamu Ibraahiimka,
rakcada hore wuxuu ku aqrinayaa “Suuratul
Kaafiruun” rakcada labaadna wxuu ku aqrinayaa
“Suuratul Ikhlaas”. Kadib wuxuu cabayaa biyaha
Zamzamka wuuna ka feera buuxsanayaa oo wuu
ka dhergayaa wuuna duceysanayaa oo wuxuu ku
duceysanayaa wuxuu jecelyahay aduun iyo
aakhiraba.
43
43
WAAJIBAADKA, XAJKU WAA
SADDAX
Haddiilagudaro xiirashda ama gaabsashadana waa
afar laakiin annagu arkaanta ayaankusoodarnay
waana sida raajixa ah
WAAJIBKA KOOBAAD waa in laga soo
xarmado miiqaat
Miiqaatka soomaalidu waayalamlam.
QOFKI,mako degen,miiqaadkiisu,waa gurigiisa
ama xijri ismaaciil Sidoo kale qofki safar
kuyimaado mako joogana mako uguyaraan afar
maalin aysan kujirin maalinki uu mako soogalay
مغين احملتاج ِف اجلزءاألول 264 ookabaxayo maalinka iyo
رقمwuxuu kamid yahay reer mako oo wuxuu
kaxarmanayaa mako laakiin cumrada waxeey
ubaxayaan xilliga (adnalxilli)
44
44
Miiqaatku wuxuu u kala baxaa labo.
Miiqaat zamaani ah iyo miiqaat makaani ah
miiqaatka zamaaniga ah ee xajka waa bilaha
sonfur, sidataal iyo tobanka hore ee bisha carafo
sida kucad ayaada 197aad ee suuratul BAQARA
laakiin cimrada sanadka oo dhan waa la
cimraysankaraa. Miiqaatka makaanig ah waa
shan qofka degan Mako waxa uu kaxarmanayaa
Mako lafteeda laakiin Qofkii aan Mako
deganeen hadii uu kayimaado Madiino wuxuu
xarmanayaa DUL-XULEEFA oo hadda loo
yaqaano RAABUQ qofkii ka yamiyaada Masar
ama Magrib (marooko) iyo Shaam waxay
kaxarmanee JUXFA Qofka kayimaada Yaman
iyo Soomaaliya wuxuu ka xarmanayaa
YALAMLAM Qofka ka yimaada Najdil-xijaaz
iyo Najdul-yaman wuxuu ka xarmanaa
QARNAN qofka kaymaada Bari wuxuu ka
xarmanaa DAATU-CIRQIN
45
45
WAAJIBKA LABAAD waa gamashada buuraha
tuurashada buuraha maalinta tobonaad xujaaydu
waxay ka soo tagayaan MUSDALIFA markeey
salaada subax dukadaan laakiin dadka tabarta yar
waxaa loofasaxay iney soobaxan habeenka
kalabarkii (lix saac habeenimo) soona aadaan
MUNA si, ey u tuurtaan buurta, xujeeydu
waxay gamayaan (Jamratul kubraa) waana
midda soo xigto Masjidul-kheyf. Oo ugu
sokeeyso marki aad katimaado Musdalifa
xageeda uguna xageeyso oo xigto Mako xageeda
Maalintaas tobonaad, halkaas buur uunbaa
tuureeysaa ,waqtigeeduna wuxuu gelayaa
habeenka tobanaad kala barkiisa laakiin
maalmaha kale ee ayaamu tashriiqa tuurashada
waqtigeedu wuxuu gelayaa waqtiga duhurka
markaas ayeeyna TALBIYDA, gooynayaan
Laakiin muctamirku waxuu talbiyada gooynayaa
markuu dhawaafka bilaabayo
46
46
مغين احملتاج ِف اجلزءاألول رقم 501
xusuus xujaaydu takbiirta waxay bilaabayaan
maalinta tobanaad markeey ka xalaal noqdaan
ixraamkooda (taxalulal,awalka)
GAMIDA WAQTIGEEDU, wuxuu ku
egyahay, maalinka ugu danbeeyo, ayaa
mutashriiqa qorraxdiisu dhacdo, Qofki
gamitaanku katago, wuu soo qaleeynayaa, haddii
uu sooqalleyn waayana waxaa ku waajibaayo
fidyo, oo ah inuu dhiig baxsho
xusuus Dawaafka iyo sacyiga dhexdiisa xaajigu
kuma talbiyeesto ee adkaar kale ayuu, la
imaanayaa oo ku qoran risaaladaan aakhirkeeda
todobo dhagax ayena gamayaan xujaaydu maalmaha kalane sadaxda buurba way gamaayaan oo
kala KUBRAA ama (JAMRATUL
CAQABA)WUSDHAA,JAMRATUL,
47
47
AKHIIRA laakiin maalinta koowaad waxaa
gamida bilaabi kartaa laga bilaabo habeenka
tobonaad kala barkiisa lakiin maalmaha kale
tuurista waxay bilaabanee waqtiga duhurka
waxaadna leedahay markaad gameyso buuraha
Allahu Akbar,Waxaa suno ah inuu duceysto
xaajigu markuu tuurtayo buurta 1-aad iyo tan 2-
aad.ba asagoo qiblada qaabilsan gacmihiisana kor
u qaadayo laakiin buurta u danbeyso ee jamratul
caqaba ma istaagayo mana duceysanahayo sida
kucad xadiiska rasuulka S.C.W Haddii ay
kaatagto halmaalin gamashadeed,waxaad, la
imaanaysaa, ayaamu-tashriiqa dhexdiisa, laakiin
haddaad la imaanwayso ayaamu-tashriiq
dhexdiisa kadib makaa ansaxayso,tuuridu
waxaana kugu waajibayo dhiig inaad bixixo
xusuus Qofkii rabo, inuu buuraha, u tuuro
qof aanturan Karin waxaa shardi ah in uu
markahore naftiisa katuuro
48
48
xusuus maalinka tobanaad halbuur
uunbuu tuurayaa Hadduu buurta uu
tuuro maalinka tobanaad wuxuu qalayaa
xoolih hadduu mutamatic ama qiraan
yahay dabaded wuu xiiranayaa ama wuu
gaabsanayaa kadibna wuxuu aadayaa
Mako si uu dawaaful ifaado ama dawaafu
rukni ulayimaado sidaan ineey
iskuxigaan ayaa fiican laakiin haduu kala
hormarsho wax dhib ah malaha
والحرج
ْ
لقولو صلى اهلل عليو وسلم)إفعل
Waajibka saddaxaad waa Dhawaaful wadaac.
Dhawaaful wadaacu waa waajib waana in xaajiga
dhawaafo kacbada markuu dhameesto howlaha
xajka laakiin lagama rabo sacyi. Qofki ka tagto
Dawaaful wadaaca waxaa laga rabaa dhiig.
Laakiin hadii uu kasoo noqdo meel la eg
49
49
masaafatul qasri ama ka yar wuu ka dhacayaa
dhiiggu. Laakiin haweenayda xaa’ida ah waxaa u
bannaan inay iska baxdo wadaac la’aan, sida ku
cad xadiiska rasuulka (C.W.S) ay warineyso
Caa’isho in Safiyo oo kamid ah haweenka
rasuulka C.S.W ay xeeshay markii la baxayay
dabadeedna rasuulka uu kuyiri maalintii
tobanaad,dhawaafki,ahaa,dawaafurugniga,masa
meysay,dabadeedna layiri waay sameysay
kadibna uu yiri iska bax.
Xusuus Haddi uu xaajigu bixi waayo dhawaaful
wadaaca bacdigiis uuna udaaho arimo oon
kusaabsaneen anbabaxa safarkiisa wuu soo
celinayaa dhawaaful,wadaaca haddii
uusoocelinwaayana dhiig ayaa laga rabaa laakiin
haweenka dhiiga qabo waqtigaas ayga,waa laga
fasaxay dawaafulwadaaca sidaku cad xadiiski
hadda aan soosheegnay فائدة Faaiido
50
50
Haduu xaajigu uu usafro meel kayr masaafatul
qasri ujirto mako asagoo sameeyay dawaaful
wadaac sida jido oo kale usafra ileen jiddo
madhamee masaafatul qasririye uunana ku
nagaado mudo afar maalin ka yar wax dhiig ah
kuma waajibin laakiin haduu usafro markuu
dawaaful wadaaca sameeyay meel dhan
masaafatul qasri ama meel mako kabaxsan kusoo
nagaadao mudo gaareeso afar maalin ama
kabadan dawaaful wadaaci hore waa buray oo
waxaa laga rabaa dhawaaful wadaac dhiigna waa
kuwaajibay hadii uu san aheeyn dadka cudur
daarka leh
انتهى رياض البديع
51
51
xusuus:
FARQIGA U DHAXEEYO
RUGNIGA, WAAJIBKA IYO SUNO
Rugni hadii aad ka tagto xajka ama cimradu
ma’arnsaxayaan ilaa aad kala timaadid rugnigaas
laakiin waajib hadii aad ka tagto waxaa kugu waa
jib ah dhiig ama soon, SUNO hadii aad ka tagto
waxba kuguma waajibin.katagidaas darteed
SUNOOYINKA XAJKA WAA LIX
1) Ifraad oo ah in lakali yeelo xajka.
2) Talbiyo oo ah labayka lahuma labayka. 3)
dhawaaful Quduum.
4)in lahoydoMuzdalafa.
Xusuus Dhagaxda wax lagu tuurayo in
muztalafa laga Gurubsado waajib ma,ah n ee
meel kasta ayaa laga gurubsan karaa
52
52
5) In lahoydo Muno. 6) In laba ragco
lagudukado Maqaamu-ibraahiimka.
WAXYAALAHA IXRAAMKA DARTIISA
XAARAAMKU AH WAA TOBAN
1. in-ninku xirto dhar ay tolmo gashay.
Laakiin haweenku way xiran karaan
2. in-ninku madaxa uu daboolo iyo in
haweenku wajiga ay daboolaan
3. in-tinta lashaleeyo
4. in-tinta laxiiro aydoon waqtigeedi lagaarin
5. in-cijiyaha lajaro aydoon waqtigeeda
lagaarin
6. barafuun ama shey carafaya aydoon
waqtigeeda lagaarin aad marsato Laakiin
dhib maLaha baruun aad marsatay intaadan
Ixraaman haduu kugu baaqi noqdo(kaasoo
carfo)
مغين احملتاج ِف اجلزءاألول رقم 479 7.
7.in-ugaar ladilo
53
53
8. in-naag uunikaasado naftiisa ama qof kale
unikaaxiyo iyo in xataa Loowakiisho
nikaaxeeda waana ijmaac arikaasu Hadduu
sameeyo nikaaxaasna.maguntamaayo,’laakin
xajkuna,ugafasahaadimaayo,laakiin xajka
waxaa fasahaadinaayo xaaska oolootago inta
aan lagaarin taxalulul awal waxaana
kuwaajibaayo fidyo oo ah neef geel ah ama
neef lo,ah ama todoba neef oo ari ah iyo
inoow sii wado Xajki asagoo fasaaday iyo
inoow sanadka danbe soo qaleeyo xataa
haduu kii hore suno ahaay,laakiin naagta loo
tagay waxba kuma waajibin jimaaci dartii
9. in-haweentiisa uu utago
10 inuu taa-taabto haweentiisa si shahwo ah
Intaa wax kamid ah haduu sameeyo xaajigu
waxaa ku waa jibaayo fidyo oo ah inuu
dhiig baxsho haduusan awoodinna uu
soomo laakiin haweenta oo loo tago
54
54
asagoon helin taxalulu saani xajka ayaa ku
burayo waxaana udaliil ah aayada 197 aad
ee suuratul baqara uu allakuyiri rafas maya
fisqi maya doodna maya waana khabar
bimacnaa nahyi ah waxaana ku waajib
noqeyso inuu sii wado xajki asigoo buray
iyo sanadka xigo inuu soo xajiyo waxaana
udaliil ah aayada 196 aad ee suuratul baqara
uu allakuyiri xajka &cimrada taamyeela
lamana kala saarin xajka saxiixa ah &xajka
faasidka ah waana amar nala duldhigay
cimraduna waxay kuburee haddii uu,u tago
xaaskiisa asgaoo aan dhameyn acmaashii
cimrada
Xusuus:Laakiin haweenta loogutag ayada
xajka dhexdiisa dhiig,ineey bixiso kuma
waajibin (baajuuri nanbar 335)
55
55
Xusuus: Qofkii waagu uguberyo maalinka
tobanaad asigoon tagin carafo xaj uma jiryo
waxaana ku waajibayo inoow acmaasha cumrada
la yimaado sanadka danbana uu soo qalleeyo
xajki katagay waxaana kale oo kuwaajibaayo
neef ari ah inuu goowraco:
ج عرفة
ُ ْلديث اْل ُّ
و
ُ
ْظَم
ع
ُ
أي م
Xusuus, Haddii qof xaj ama cimro
xarman lashiro lamanciyo (loodiido) inuu
siiwato acmaashiisa haddii uu helikaro wadokale
waxaakuwaajiba inuu wadadaas kale qaado
haddii kale waxaa ubanaan inuu iska taxalusho
kadibna waxaa ubanaan waxyaalihii ixraamka
dartii uga xaaraan ahaay kadibna wuxuu
goowracayaa neef ari ah wuxuuna ku
goowracayaa meeshi lagu shiray (lagucelshay)
wuxuuna siinayaa masaakiinta xaramka joogto
haddii uusan heli karina wuu soomayaa sida
kucad aayada 196 aad ee suuratul baqara wuuna
56
56
xalaal noqday oo waxyaalihii ixraamka dartii uga
xaaraan ahaay ayaa ubanaan sida dharka oow iska
badelo barafuun ama wax carfaayo uu marsado
haweentiisa uu utago I.w.m
Su,aal
Haduu ixraamki ka xalloolnoqdo xajkii laga
shirana uu ahaay waajib masoo qaleeynayaa?
Jawaab Imaamu shaafici laba qool ayuu
kuleeyahay kan raajixa ahna waa in lasoo
qaleeynayo Imaamu abuuxaniifa yo Imaamu
maalik iyo Imaamu axmad waxeey
dhaheen lama soo qaleeynayo
رحمة األمة في إختالف األئمة 112
XUSUUS.BAADIDA,XARAMKA
LAGAHELO qofna u ma banaano ineey
milkiso bal waa inaad geeyso meelaha
loogutalagalay oo dowladu udiyaarisay in laga
baafiyo xusuus sidoo kale mabanaano in ladilo
57
57
ugaarta xaramka joogto ha ahaato qooleey ama
ugaar kale qofki dilana waxaa ku waajib ah
ineey bixiso neef u, eg, ugaarki oowdily, sida
kucad aayada 95aad ee suuratul maa,ida:
Hadii uusan laheeyn ugaarki ladilay:neef ueg
suurada (xagga muuqaalka) xoolahawuxuu
bixinayaa raajin laeg qiimihi ugaarki uu dilay
ama wuu soomayaa soom laeg raashinki uubixi
waayay inta koonbo uunuqday
sidookale mabanaano inlagooyo geedaha
xaramka
Xusuus Qofki asigoo xaj xarman dhinto waa
ladhaqayaa waana lagu dukanayaa waana
lakafaninayaa waana laduugayaa laakiin madaxa
lagama daboolayo haduu ninyahy haween
haduu yahayna wajiga lagama daboolayo
waxaana udaliil ah xadiiska bukhaari &muslim
ay warinayaan oo ahaa in nin muxrim ah ratigiisi
58
58
uusaaraay uu riday dabadeedna uudhintay
dabadeedna rasuulku C.S.W. uuyiri madixiisa
hadaboolina udugna hamarina waxaa
lasoosaarayaa Qiyaamaha asigoo
Talbiyeeysanaayee
Xusuus
Xaajiga waxaa loo suneeyaa inuu cabo biyaha
Zamzamka, waxaana sunno ah in isagoo taagan
cabo iyo inuu ka dhergo iyo inuu niyaysto
wuxuu jecelyahay oo kheyr ah adduun iyo
aakhiraba
59
59
Cimro
Xusuus : Cimrada Sanadka oo dhan waa
Lacimreeysan karaa
ARKAANTA CIMRADU WAA
AFAR
1. Xarmasho, soomaalidu waxay ka soo
xarmanee YALAMLAM
2. Dhawaaful cimro
3. xiirasho ama gaabsasho0
4. sacyi
Haddi niyadalagu darana waa shan waana
arkaanti xajka aan ka eheeyn wuquufka carafe
oo cimradu waxeey ku egtahay markuu
xarmado uuna xirto cimrada dawaafana dawaaful
cimro
sacyinalayimaado,.xalqi(xiirasho.amagaabsasho
uusameeyo halkaas ayeey ku egtahay,cimradu
SHURUUDAHA SACYIGA:
60
60
Waa in uu kabilaabo Safo kuna dhameeyo
Marwo, waxaana daliil,u ah, inuu kabilaabayo
Safo, xadiiska rasuuku (S.C.S) uu ku yiri,
kabilaaba mida uu ALLE kabilaabay, oow, u
lajeeday, safa, sida kucad, aayada ku jirta suuratul
Baqara oo Lanbakeeduy 158 aad waana inuu
ordo xaajigu todobo mar inta u dhaxeyso safa
iyo marwo
َك من المروة الى
ُ
ُ َك من الصفا الى المروة شو ٌط وعود
ذىاب
الصفا شو ٌط آحر
markuu safo katago uuna tago marwo hal mar
ayuu xisaabsanayaa markuu ka soo noqdo
marwo uuna yimaado safo, iyadana markale
ayuu ka xisaabsanayaa laakiin dawaafka waxaa la
xisaabiyaa markasto oo aad timaado calaamada
Cagaaran meesha ku aadan oo muqato oo ku
aadan xajarul-aswadka oo xaga tirada waxaa
sahlan sacyiga
61
61
Dawaaful cimro oo arkaanta cimrada kamid ah
haddii lagatago cimradu ansaxeeyo ilaa
uukalayimaado
XAJKA DUCOOYINKA أدع ي ة الح ج
ً
ً وتكرميا
وإذا رأى البيت رفع يديو ويقول: “اللهم زد ىذا البيت تشريفا
ً
ً وتكرميا
فو وعظّمو دمن حجو واعتمره تشريفا
ّ
،ً وزد من شر
ً ومهابة
وتعظيما
،ً اللهم أنت السالم ومنك السالم فحينا ربنا بالسالم” ويدعو
وتعظيما وبرا
من الدين والدنيا.ويقول ِف طوافو عند البيت: “اللهم إن ىذا البيت
ّ
مبا أحب
بيتك، واْلرم حرمك، واألمن أمنك، وىذا مقام العائذ بك من النار”.
أن يقول أول طوافو
ّ
ُسن
ً
بك وتصديقا
ً
وي : “بسم اهلل واهلل أكرب، اللهم إميانا
لسنة نبيك حممد ص
ً
بعهدك، واتباعا
ً
بكتابك، ووفاء لى اهلل عليو وسلم”.
ويقول بني اليمانيني: “اللهم آتنا ِف الدنيا حسنة وِف اآلخرة حسنة وقنا
ِر يقول: “اللهم إين
ْ
عذاب النار”. فإذا وصل إىل الركن الذي عند فتحة اْلِج
أعوذ بك من الشك والشر والشقاق والنفاق وسوء األخالق وسوء املنقلب
ِف املال واألىل والولد”.ويقول قبالة امليزاب: “اللهم أظلين ِف ظلك يوم ال
َك، وأسقين بكأس نبيك حممد صلى اهلل عليو وسلم مشربا ىنيئا
ُّ
ظ َّل إال ظل
.”ً
ال أظمأ بعده أبدا
62
62
ً وعمال
ً وسعيا
ً مربورا
ويقول بني الركن الثالث واليماين: “اللَّهم اجعلو حجا
.”
ُ
يا غفور
ُ
مقبوال وجتارة لن تبور يا عزيز
ً وسعيا
ً مربورا
ويقول ِف رملو أي ِف الثالثة األوىل: “اللهم اجعلو حجا
ً وذنبا مغفورا”.
مشكورا
ز
ُّ
َت ويقول ِف األربعة الباقية األع
إنك أن
ُ
ُف عما تعلم
واع
ْ
وارحم
ْ
: “رب اغفر
، ربنا آتنا ِف الدنيا حسنة وِف اآلخرة حسنة وقنا عذاب النار”
ُ
م
َ
واأل ْكر
Ziyaarada,QabrigaRasuulka (C.S.W)
Waa suno xaaji iyo geeyrkiiba waxa loo
muraadaayana waa nabiga qabrigiiisa uu ku
aasan yahay s c w ee ma aha masjidka oo ah
makaanka uu kudugan yahay loomana daliishan
karo xadiiski ahaa
د ا
ُّ
الت حا ُل ُ َش
ّ
الر اّال اىل
َ
ثالثة مساجد , مسجدي ىذا,ومسجد اجلرام,
ومسجداالقصى
63
63
Maxaa yeelay xadiiskaasu wuxuu ka hadlayaa
qofki cibaado ku nadray saddaxdaas masjid mid
ka mid ah
ين ملزيد فضلو عليهما
َ
ر
َ
َ مفام الآلخ
اخلالصة من اْلديث يقوم مسجد م ّكة
ويقوم مسجد املدينة مقام مسجد االقصى ملزيد فضلو عليو ويقوم مسجد
االقصى مقام مساجد الباقي ملزيد فضلو عليها انتهى الباجوري ِف
اجلزءاالول رقم 355
فا ئدة
قال رسول اهلل صل اهلل عليو وسلم صالة في مسجدي ىدا افضل من
فيما
ٍ
الف صالة سواه
َ
اّال المسج َد الحرام
وصالة في المسجد الحرام افضل من مائة الف صالة فيما سواه
وفي بيت المقدس خمسمائةصالة
Salaad lagu dukado masjid keygan uuna ula
jeedo masjidka madiino waxay kafalidli badan
tahay kun salaadood oo lagu dukado masaajidada
kale illaa masjidul xaraam mooyaane
Salaad lagu dukado masjidul xaraam waxay
kafadli badan tahay boqoql kun salaadood
oo lagu dukado masaajidada kale
64
64
Salaad lagu dukado Masjdul aqsa waxay
kafadli badan tahy shan boqol oo salaadood
oo lagu dukado masaajiada kale illa labada
masaajid oon sooshegnay maahane
Xaajiga waxaa loo suneeyaa markuu guto
acmaasha xajka amaba ka horba inuu soo
Ziyaarto Qabriga Rasuulka (C.S.W).
Xusuus:Ziyaarada qabriga Rasuulka
(C.S.W.) kama mid aha Xajka balse waa
Shey Sunno ah. Qabriga Rasuulka
(C.S.W) wuxuu ku yaallaa Madiina,
Xajkana waxaa lagu gutaa Mako.
Aadaabta Ziyaarta waa: Inuu yiraahdo
Assalaamu caleyka yaa rasuula-laahi
(C.S.W), codkiisa kor uma qaado, oo
wuxuu edebsanayaa sida Rasuulka oo nool
65
65
oo kale. Kadib, midigta ayuu u baxayaa
qaddar hal dhudhun ah, wuxuuna
salaamayaa Sayid Abuubakar (R.C),
kadibna, dib ayuu u baxayaa qaddar hal
dhudhun ah, wuxuuna salaamayaa Sayid
Cumar (R.C).
Waxaa kale oo loo sunneeyaa xaajiga inuu
soo ziyaarto qabuuraha Baqiic oo Asxaab
badan ay ku duuganyihiin, wuxuu kaloo
soo ziyaaranayaa Masjidka Quba, waxaa
kaloo sunno ah inuu tago Ceel Ariis uuna
ka cabo biyo kana weyso qaato, waxaa
kaloo haboon inuu salaadaha ku dukado
masjidka Nabiga (C.S.W).
66
66
تح ذي ر DIGNIIN
Xaajiga haka digtoonaado inuu dawaafo qabriga
rasuulka, waxaa kaloo reeban inuu ku dukado
xijrada ama Qolka Rasuulka ku duuganyahay
asigoo ula jeedo weyneyn.Waxaa kaloo reeban,
in Xaajiga dhabarkiisa ku tiirsho derbiga
Qabriga, waxaa kaloo reeban, inuu masaxdo
qabriga, sidoo kale, waxaa reeban inuu
dhunkado, balse, aadaabtu waxay tahay inuu ka
fogaado qabriga uuna u jirsado intii asxaabtu u
jiri jirtay markuu noolaa.Waxaa kaloo loo
suneeyaa xaajiga haddii uu safraayo inuu
masjidka ku sagootiyo labo rakaco oo sunno ah.
Sidoo kale, waxaa loo suneeyaa inuu qabriga
mar labaad tago uuna la yimaado salaantii oo
kale, wuxuuna dhahayaa “Ilaahayow haka dhigin
ziyaaradeyda oo tan ah tii ugu danbeysay oo aan
soo ziyaarto qabriga Rasuulk, Ilaahayow ii celi
wadankeyga anoo nabad qaba”.
67
67
XAJKA DUCOOYINKA أدع ي ة الح ج
ً
ً وتكرميا
وإذا رأى البيت رفع يديو ويقول: “اللهم زد ىذا البيت تشريفا
ً
ً وتكرميا
فو وعظّمو دمن حجو واعتمره تشريفا
ّ
،ً وزد من شر
ً ومهابة
وتعظيما
،ً اللهم أنت السالم ومنك السالم فحينا ربنا بالسالم” ويدعو
وتعظيما وبرا
من الدين والدنيا.ويقول ِف طوافو عند البيت: “اللهم إن ىذا الب
ّ
مبا أحب يت
بيتك، واْلرم حرمك، واألمن أمنك، وىذا مقام العائذ بك من النار”.
أن يقول أول طوافو
ّ
ُسن
ً
بك وتصديقا
ً
وي : “بسم اهلل واهلل أكرب، اللهم إميانا
لسنة نبيك حممد صلى اهلل عليو وسلم”.
ً
بعهدك، واتباعا
ً
بكتابك، ووفاء
ويقول بني اليمانيني: “اللهم آتنا ِف الدنيا حسنة و ِف اآلخرة حسنة وقنا
ِر يقول: “اللهم إين
ْ
عذاب النار”. فإذا وصل إىل الركن الذي عند فتحة اْلِج
أعوذ بك من الشك والشر والشقاق والنفاق وسوء األخالق وسوء املنقلب
ِف املال واألىل والولد”.ويقول قبالة امليزاب: “اللهم أظلين ِف ظلك يوم ال
َك، وأسقين بكأس
ُّ
ظ َّل نبيك حممد صلى اهلل عليو وسلم مشربا ىنيئا إال ظل
.”ً
ال أظمأ بعده أبدا
ً وعمال
ً وسعيا
ً مربورا
ويقول بني الركن الثالث واليماين: “اللَّهم اجعلو حجا
.”
ُ
يا غفور
ُ
مقبوال وجتارة لن تبور يا عزيز
68
68
ً وسعيا
ً مربورا
ويقول ِف رملو أي ِف الثالثة األوىل: “اللهم اجعلو حجا
ً
مشكورا وذنبا مغفورا”.
ز
ُّ
َت ويقول ِف األربعة الباقية األع
إنك أن
ُ
ُف عما تعلم
واع
ْ
وارحم
ْ
: “رب اغفر
، ربنا آتنا ِف الدنيا حسنة وِف اآلخرة حسنة وقنا عذاب النار”
ُ
م
َ
واأل ْكر
دعاء يوم عرفة: carafo yoomka ducada
ُت أنا
ماقل
ُ
،َ وخري
عرفة
ِ
يوم
ُ
الدعاء دعاء
ُ
وِف اْلديث )خري والنبيون من قبلي
” الإلو إال اهلل وحده ال شريك لو لو امللك ولو اْلمد وىو على كل شيء
قدير”.ربنا آتنا ِف الدنيا حسنة وِف اآلخرة حسنة وقنا عذاب النار. اللهم إين
ً وال يغفر الذنوب إال أنت فاغفر يل مغفرة من عند
ًكثريا
ُت نفسي ظلما
ظلم
ّ وارمحين إنك أنت الغفور الرح ة
لهم انقلين من ذّل املعصية إىل عز
يم. الَّ
ر قليب وقربي،
ّ
الطاعة، واكفين عن حرامك، واغنين بفضلك عمن سواك، ونو
كلو، وامجع يل اخلري.
ّ
واىدين وأعذين من الشر
.”
ْ
َ
َِن
َف والغ
ا
َ
ف
َ
والع
ْ
َى
ُّ ق
والت
ْ
َى
ُد
اللهم إين أسألك اهل
وينبغي أن يستغفر للمؤمنني واملؤمنات ِف دعائو ِف يوم عرفة، ويكثر البكاء،
ألن ىناك تسكب العربات، وتقال العثرات.
69
69
دعاء الصفا إذا رقاىا يقول “اهلل أكرب، اهلل أكرب، اهلل أكرب وهلل اْلمد، اهلل
أكرب على ما ىدانا واْلمد هلل على ما أوالنا ال إلو إال اهلل وحده ال شريك
ٍ لو، لو امللك ولو اْلمد حييي ومييت وىو على قدير، ال إلو إال اهلل
كل شيء
وحده صدق وعده ونصر عبده وأعز جنده وىزم األحزاب وحده ، ال إلو إال
اهلل اهلل أكرب وال نعبد إال إياه خملصني لو الدين ولوكره الكافرون ، مث يدعو مبا
ً من البيت إال اْلجر
ّ شاء من خريي الدنيا واآلخرة.تنبيو: ل شيئا
وال يقب
ً األسود، وال إال اليماين
يستلم شيئا
وصي ة DARDAARAN
Qofkasto oo hesho nusqo kamid ah risaaladaan
waxaan ka codsanaa in ay ii soo duceyso markay
tagto amaakiinta fadliga badan leh iyo in ay sii
badiso risaaladaan si ay xujayda sanad kasto uga
faa’iidaysato.
Waxaa Diyaariyay: Sh.Ibraahiim Max’ud jiisoow
TEL :615591213
والصومالي المقدشي
َ
ْس
تأليف الشيخ إبراىيم محمود جي
ف
ِّ
حقوق الطبع حمفوظة للمؤل
Daabacaaddii 1-aad April 2006
70
70
ومن مؤلّفات الشيخ جيسو
1(علوم القرآن
2 ئني لعلم
َدِ
ت
ْ
ب
ُ
( إعانة امل الفرائض
ّدين
ّ 3 رفية ِف المية األفعال جلمال ال
( املعتمد لقاعدة الص
4 ومية طبعة األوىل
ُ
ر
ْ
( املعتمد إلعراب أمثلة األج
5 ومية طبعة الثانية
ُ
ر
ْ
( املعتمد إلعراب أمثلة األج
6( املعتمد إلعراب منت األجرومية
7
ِ
ة
ِ
ِهي
ْ
ق
ِ
اتلف
ِ
ة
َ
ع
ْ
م
ُ
اجل
ُ
ة
َ
ُطْب
( خ
ّ 8 الة
( رسالة الص
9( رسالة الّزكاة
ّ 15 وم
( رسالة الص
ّ 11 والعمرة
( رسالة اْلج
ّ 12 ومال
والعمرة باللّغة الص
ّ
( دليل اْلج
tel: 0615591213
71
71
Contents
FADLIGA XAJKA&CIMRADA………………………………………. 5
Fadliga laga helaayo kudukashadaada masjidul ul xaraam
Masjidu nabiyi s . c .w iyo Masjidu aqsaa…………………………….. 6
FADLIGA MAALINTACARAFO: ………………………………….. 7
SHURUUDAHA XAJKU WAA TODDOBO………………….. 7
HAWEENKA WAXAA LOO SHARDIYAA MUXRIM…… 8
QOFKII KADHINTO HANTI……………………………………….. 9
HAWEENKA LAQABO……………………………………………….. 10
ARKAANTA XAJKU WAALIX……………………………………. 10
XAJKA WAXAA LOO XAJIYAA SADDAX NOOC………. 12
MULAAXADA (FIIROGAAR AH)……………………………….. 15
WAQTIGA:XOOLAHA,LAQALAAYO………………………… 17
HALKAAS AYEEYKU GOOYNAYAAN
TALBIYADA,XUJEEYDU……………………………………………. 25
ُ َك
ذىاب من الصفا اىل املروة شو ٌط َك
ُ
31 ………………….. وعود من املروة اىل الصفا شو ٌط آخر
XUSUUS Dawaafyadu waa afar ………………………………………. 32
SUNOOYINKA SACYIGA: …………………………………………. 33
72
72
LAAKIIN,HAWEENKUMARNA,MA,ORDAYAAN…….. 33
XUSUUS HAWEENKU hadii aysan daahir……………………… 36
WAQTIGA,DHAWAAFULIFAADA …………………………….. 36
WAQTIGA GARABKALADABOOLAYO…………………….. 37
5.RUGNIGASHANAA WAAXIIRASHSDA………………….. 38
AMAGAABSASHADA …………………………………………………. 38
XIIRASHADA WAQTIGEEDA……………………………………. 40
XUSUUS JINA TUURKU WUXUU KHAAS KUYAHAY41
HAWEENKU,MARNABAMAJINATUURAYAANMANA
GULFIAYAAN…………………………………………………………….. 42
WAAJIBAADKA, XAJKU WAA SADDAX ……………………. 43
Miiqaatku wuxuu u kala baxaa labo. Miiqaat……………………… 44
GAMIDA WAQTIGEEDU …………………………………………… 46
FARQIGA U DHAXEEYO RUGNIGA, WAAJIBKA IYO
SUNO…………………………………………………………………………. 51
SUNOOYINKA XAJKA WAA LIX ………………………………. 51
Xusuus, Haddii qof xaj ama cimro xarman lashiro………………. 55
Su,aal …………………………………………………………………………… 56
Haduu ixraamki ka xalloolnoqdo xajkii laga shirana uu ahaay
waajib masoo qaleeynayaa? ……………………………………………… 56
XUSUUS.BAADIDA,XARAMKA LAGAHELO…………….. 56
73
73
sidookale mabanaano inlagooyo geedaha xaramka………………. 57
Cimro ………………………………………………………………………….. 59
ARKAANTA CIMRADU WAA AFAR…………………………. 59
ُ َك
ذىاب من الصفا اىل املروة شو ٌط َك
ُ
60 ………………….. وعود من املروة اىل الصفا شو ٌط آحر
61 …………………أدع ي ة اْل ج XAJKA DUCOOYINKA
Ziyaarada,QabrigaRasuulka (C.S.W)………………………………… 62
Xusuus:Ziyaarada qabriga Rasuulka (C.S.W.) kama mid aha
Xajka …………………………………………………………………………… 64
66 ……………………………………………………… حت ذي ر DIGNIIN
67 …………………أدع ي ة اْل ج XAJKA DUCOOYINKA
68 ………………………………………carafo yoomka ducada دعاء يوم عرفة:
69 …………………………………………….وصي ة DARDAARAN
